Ο Πάμπλο Ρούιθι Πικάσο, γνωστός ως Πάμπλο Πικάσο, ήταν Ισπανός ζωγράφος, χαράκτης, γλύπτης, ποιητής, σκηνογράφος και δραματουργός. Θεωρείται ως ένας από τους κυριότερους Ισπανούς εκπροσώπους της τέχνης του 20ού αιώνα με σημαντική συνεισφορά στη διαμόρφωση και εξέλιξη της μοντέρνας και σύγχρονης τέχνης. Ήταν υποστηρικτής του Κομμουνισμού, καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του και αντιφασιστής. Εντάχθηκε στο Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα από το 1944.
Γεννήθηκε στις 25 Οκτωβρίου του 1881 στη Μάλαγα της Ισπανίας. Τα πρώτα μαθήματα ζωγραφικής τα έλαβε από τον πατέρα του, ο οποίος ήταν και αυτός ζωγράφος και δίδασκε σε ακαδημαϊκές σχολές. Από νωρίς φάνηκε το ταλέντο του. Σε ηλικία 14 ετών μπήκε στη Σχολή Καλών τεχνών της Βαρκελώνης. Οι γονείς του ήλπιζαν πως θα είχε μια επιτυχημένη καριέρα ως ακαδημαϊκός ζωγράφος και το 1897 φαινόταν εξασφαλισμένη η μελλοντική φήμη του στην Ισπανία.
Μια αρρώστια την άνοιξη του 1898 τον ανάγκασε να περάσει ένα χρόνο σε ένα χωριό της Καταλονίας για να αναρρώσει. Όταν επέστρεψε στην Βαρκελώνη το 1899 η εξωτερική και εσωτερική αλλαγή του ήταν εμφανής. Είχε πάρει τη απόφαση να παρατήσει την καλλιτεχνική εκπαίδευση του σε σχολές και να αγνοήσει τα σχέδια που είχε η οικογένειά του για το μέλλον του. Τότε ήταν που αποφάσισε να εγκαταλείψει το επίθετο του πατέρα του, Ρούιθ, που αρχικά χρησιμοποιούσε και άρχισε να υπογράφει με της μητέρας του τα έργα του, Πικάσο.
Αν και ο Πικάσο ήταν πρώτα απ’ όλα ζωγράφος(στην πραγματικότητα θεωρούσε ότι ένας καλλιτέχνης οφείλει να ζωγραφίζει για να μπορεί να θεωρηθεί αληθινός καλλιτέχνης), εργάστηκε επίσης με μικρά κεραμικά και χάλκινα γλυπτά, ενώ έγραψε ακόμη και ποιήματα. Ο Πικάσο ήταν εξαιρετικά ταλαντούχος ως ζωγράφος και ως σχεδιαστής, ακόμη και για τα δεδομένα των μεγαλύτερων καλλιτεχνών του κόσμου. Εργάστηκε εξίσου με ελαιογραφίες, υδατογραφίες, παστέλ, κάρβουνο, μολύβι και μελάνι.
Παρόλο που υπήρξε κομμουνιστής και ήταν εγγεγραμμένος στο κόμμα, πολλές φορές εξέφρασε αντίθεση με διάφορες πρακτικές του Σοβιετικού μπλοκ. Μάλιστα, και η σχέση του με την Σοβιετικό ηγέτη, Στάλιν, δεν ήταν οι καλύτερες δυνατές αλλά αυτό δεν τον οδήγησε στη διαγραφή από το κόμμα.
Το 1966 έπαθε καρκίνο του προστάτη. Ο Πάμπλο Πικάσο πέθανε σε ηλικία 92 ετών τον Απρίλιο του 1973 σε ένα δείπνο με τους φίλους και τη τελευταία σύντροφό του. Τα τελευταία του λόγια ήταν ” Πιείτε στην υγεία μου“.
Περίοδοι
Λόγω της μεγάλης ποικιλομορφίας και την χρονικής έκτασης που παρουσιάζει το έργο του Πικάσο, χωρίζεται συνήθως σε διαφορετικές περιόδους. Η Γαλάζια Περίοδος, η Ροζ περίοδος και ο Κυβισμός είναι κάποιοι από τους βασικότερους.
Η αυτοκτονία του φίλου του Πικάσο λόγω μιας ερωτικής απογοήτευσης, έπαιξε καταλυτικό ρόλο για το πέρασμα του στην Γαλάζια Περίοδο. Διήρκησε περίπου από το 1901 μέχρι το 1904. Είναι ένα διάστημα κατά το οποίο ήταν αρκετά φορτισμένος συναισθηματικά. Τα έργα αυτής της περιόδου είναι παράλληλα τα πιο διάσημα και τα πιο αινιγματικά. Αυτήν την εποχή ζει σε μικρά ξενοδοχεία ή μοιράζεται το στούντιο με έναν φίλο του για εξοικονόμηση χρημάτων. Αποκτά δικό του ατελιέ το 1904. Στη Βαρκελώνη ζωγραφίζει πολλά από τα σημαντικότερα έργα της περιόδου αυτή. Ένας αντιπροσωπευτικός πίνακας της περιόδου είναι Η Ζωή.
Οι γαλάζιοι πίνακες του Πικάσο είναι μοναδικοί στην ιστορία της τέχνης για τη μονοχρωμία του. Τα έργα έχουν κοινά ως προς το χρώμα, το θέμα, τη διάθεση και το μοτίβο. Έχουν αρκετά καταθλιπτικό χαρακτήρα και οι απεικονίσεις μοιάζουν μη ρεαλιστικές ξεπερνώντας κάποιον συγκεκριμένο τόπο ή χρόνο. Στους πίνακες πολλές φορές φαίνονται ακροβάτες, αρλεκίνοι, πόρνες, επαίτες και καλλιτέχνες. Έχουν φτιαχτεί με πολύ προσοχή σε αντίθεση με πρωτύτερους πίνακες με πολλά σκίτσα και παραλλαγές. Οι πίνακες είναι επηρεασμένοι από την ισπανική ζωγραφική.
Τον Απρίλιο του 1904 ο Πικάσο είχε εγκατασταθεί στο Παρίσι. Τον Αύγουστο γνωρίζει την πρώτη του πραγματική αγάπη, Φερνάντ Ολιβιέ που ήταν μοντέλο και καλλιτέχνης. Αποτέλεσε πηγή έμπνευσής του μέχρι το 1910 αν και η σχέση τους θα τελείωνε οριστικά το 1912. Κατά αυτόν τον τρόπο μπαίνει στην Ροζ Περίοδο (1905-1906). Τα έργα του πια βρίσκουν την ζεστασιά και την ευθυμία και εμφανίζονται κεραμικά χρώματα και γήινοι τόνοι όπως το απαλό ροζ, κόκκινες αποχρώσεις και άλλοι φωτεινοί τόνοι. Ο σημαντικότερος πίνακας αυτής της περιόδου είναι η Οικογένεια Σαλτιμπάγκων. Κατά αυτήν την περίοδο τα έργα του είναι επηρεασμένα από την γαλλική ζωγραφική.
Ο Πικάσο μαζί με τον Μπράκ άρχισαν να διαμορφώνουν τον Κυβισμό, από το 1907 μέχρι το 1912. Ήταν η μόνη φορά που συνεργάστηκε τόσο στενά με άλλο ζωγράφο. Τα έργα του κυβισμού έχουν χαρακτηριστικό την τρισδιάσταση και την κατασκευή επιφανειών. Και οι ίδιοι οι ζωγράφοι πίστευαν ότι απεικόνιζαν ένα νέο είδος πραγματικότητας που ξεπερνούσε τους δεσμούς της αναγεννησιακής παράδοσης. Είχαν δηλαδή να την δυνατότητα να δείξουν περισσότερες λεπτομέρειες από μια μοναδική, περιορισμένη ιλουζιονιστική άποψη (ψευδαισθητισμός). Σε αυτή τη περίπτωση, ο Πικάσο χρησιμοποίησε χρώματα όπως το καφέ και το γκρι. Αντιπροσωπευτικό έργο είναι Ο Ακορντεονίστας.
Οι δεσποινίδες της Αβινιόν
Ένας από τους σημαντικότερους πίνακες του καλλιτέχνη είναι Οι δεσποινίδες της Αβινιόν (1907). Στον πίνακα αναπαριστά πέντε γυμνές ιερόδουλες με σεντόνια γύρω από τα πόδια τους, οι τρεις από αυτές και μπροστά τους ένα τραπεζάκι με φρούτα. Ο χώρος που βρίσκονται πιθανόν να είναι ο χώρος της εργασίας τους. Οι τρεις γυναίκες αριστερά, που φαίνεται να έχουν αντρικό σώμα, μας δείχνουν τη γύμνια τους και έχουν ανέκφραστο πρόσωπο. Οι δύο γυναίκες δεξιά είναι εντελώς διαφορετικές με εμφανή τη διαφορά. Είναι άσχημες και παραμορφωμένες, με σκουρόχρωμες μάσκες στα πρόσωπα. Αυτές υποφέρουν από κάποιο αφροδίσιο νόσημα ή είναι οροθετικές.
Οι τρεις γυναίκες από τα αριστερά που είναι και υγιείς, αποφεύγουν να αγγίξουν τις γυναίκες στα δεξιά του πίνακα. Κατά κάποιο τρόπο, φαίνεται να έχουν σχηματιστεί δύο στρατόπεδα με τις υγιείς και τις ασθενείς γυναίκες. Αν κοιτάξουμε τον πίνακα από τα δεξιά προς τα αριστερά φαίνεται η πορεία προς τον θάνατο καθώς και την φθορά του σώματος.
Με αυτόν τον πίνακα απαρνήθηκε τις αναφορές στο παραδοσιακό, αφήνοντας τους κανόνες της επιφανειακής εμβάθυνσης όπως και του τέλειου γυναικείου σώματος. Υπάρχουν επίσης στοιχεία από την αφρικάνικη και την πρωτόγονη τέχνη. ”Οι Δεσποινίδες της Αβινιόν” είναι η χειρονομία εξέγερσης με την οποία αρχίζουν οι επαναστατικές διαδικασίες και διεργασίες του κυβισμού.
Γκέρνικα
Η Γκέρνικα αποτελεί το διασημότερο έργο του Πικάσο. Το έργο είναι ένας τεράστιος καμβάς ο οποίος περιγράφει την απανθρωπιά, τη βιαιότητα και την απόγνωση του πολέμου. Ο ζωγράφος εμπνεύστηκε το έργο του όταν, στις 26 Απριλίου του 1937, εν μέσω του Ισπανικού εμφυλίου Πολέμου, Γερμανοί πιλότοι βομβάρδισαν την ομώνυμη με τον πίνακα κωμόπολη της χώρας των Βάσκων και σκοτώθηκαν 1.650 άνθρωποι. Ξεκίνησε το έργο του στις 1 Μαΐου και ολοκλήρωσε στις 3 Ιουνίου του 1937. Η διαδικασία της ζωγραφικής του πίνακα αποτυπώθηκε σε μια σειρά φωτογραφιών από την τότε ερωμένη του, Ντόρα Μάαρ.
Στον πίνακα δεν φαίνονται τα αεροπλάνα, οι βόμβες και τα ερείπια. Κύριες μορφές είναι ένας ταύρος, ένα πληγωμένο άλογο με διαμελισμένα κορμιά και τέσσερις γυναίκες που ουρλιάζουν κρατώντας νεκρά μωρά. Κατέληξε στο ασπρόμαυρο και στις αποχρώσεις του γκρι καθώς θεώρησε πως έτσι έδινε μεγαλύτερη έμφαση στο θέμα.
Όταν πρωτοεμφανίστηκε ο πίνακας οι αντιδράσεις ήταν αρνητικές. Σταδιακά όμως, άρχισε να αλλάζει το γενικό αίσθημα και το έργο περιόδευε για να ενισχύσει τον αγώνα τον Δημοκρατικών. Βέβαια η περιοδεία διακόπηκε με την άνοδο του Φράνκο στην εξουσία. Για να αποφευχθεί η καταστροφή του με το ξέσπασμα του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου το έργο φυγαδεύθηκε στις ΗΠΑ και συγκεκριμένα στη Νέα Υόρκη. Εκεί έμεινε για αρκετά χρόνια. Το 1981 επιστράφηκε στην Ισπανία και από το 1992 η σημερινή του θέση είναι στο Εθνικό Μουσείο Τέχνης Βασίλισσα Σοφία στη Μαδρίτη.
Υπάρχει ένα ιστορικό συμβάν που αξίζει να σημειωθεί. Όταν οι Γερμανοί εισήλθαν στο Παρίσι, ένας Γερμανός αξιωματικός έδειξε τη φωτογραφία του πίνακα στον Πικάσο και τον ρώτησε: – Αυτόν τον πίνακα εσείς τον κάνατε; και εκείνος απάντησε με θάρρος. : -Όχι, Εσείς!
Οι γυναίκες του Πικάσο
Οι γυναίκες του Πικάσο είναι ένα πολυτάραχο κομμάτι της ζωής του και αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του μύθου και των έργων του. Άλλες υπήρξαν μούσες και μοντέλα του, άλλες εφήμερες ερωμένες και άλλες μητέρες των τεσσάρων παιδιών του. Ο Πάτρικ Ο’ Μπράιαν, ο οποίος έγραψε τη βιογραφία του καλλιτέχνη, αναφέρει σε αυτήν πως το αποτύπωμα που άφησαν οι μεγάλες σχέσεις στο έργο του είναι βαθύ και μοναδικό. Υπήρξε ευγενικός και ευαίσθητος αλλά παράλληλα εγωιστής, τυραννικός και κυριαρχικός με τις γυναίκες.
Έχει ήδη προαναφερθεί η σχέση του με την Φερνάντ Ολιβιέ που γνώρισε το 1904 στο Παρίσι και η σχέση τους ολοκληρώθηκε οριστικά το 1912. Η σχέση του τον επηρέασε ως προς την δημιουργία έργων με τις κεραμικές αποχρώσεις να κυριαρχούν.
Το 1916 όταν του ζητήθηκε να ζωγραφίσει το σκηνικό για μια παράσταση μπαλέτου, γνώρισε και ερωτεύτηκε την Όλγα Χοχλόβα, Ρωσίδα μπαλαρίνα. Παντρεύτηκαν το 1918 όμως η ευτυχισμένη περίοδο της σχέσης τους δεν κράτησε πολύ. Ενώ την Όλγα την ενδιέφερε η κοινωνική θέση καθώς ήταν αστή, ο Πικάσο ήταν αδιάφορος ως προς το αυτό το θέμα. Μαζί απέκτησαν ένα γιο, τον Πάουλο. Όμως, οι απιστίες του ζωγράφου σε συνδυασμό με την παθολογική ζήλεια που έτρεφε για αυτόν την οδήγησε σε νευρικό κλονισμό.
Ύστερα από εννέα χρόνια γάμου, ο 46χρονος πια Πικάσο γνώρισε την Μαρί Τερέζ Βαλτέρ, η οποία ήταν μόλις 17 ετών. Η σχέση αυτή τον έκανε ευτυχισμένο και αληθινά παράτολμο αφού είχε εγκαταστήσει την οικογένειά του σε ένα εξοχικό μέρος και την ερωμένη του λίγο μακρύτερα. Μάλιστα, κάθε πρωί εγκατέλειπε τη σύζυγο και τον γιο του για να συναντηθεί με την Μαρί Τερέζ. Απέκτησε μαζί της, λίγα χρόνια αργότερα, μια κόρη, την Μάγια.
Επόμενη κατάκτησή του ήταν την Ντόρα Μάαρ 29χρονη γιουγκοσλαβικής καταγωγής. Λέγεται πως όταν μια φορά οι δύο γυναίκες συναντήθηκαν στο στούντιο του τυχαία, η Μαρί Τερέζ απαίτησε από εκείνον να διαλέξει. Τότε εκείνος είπε να παλέψουν και όποια κερδίσει θα τον κρατήσει. Και εκείνες όντως πάλεψαν. Η Ντόρα Μάαρ κέρδισε και μετακόμισε στο σπίτι του Πικάσο, ενώ η Μαρί Τερεζ με την κόρη τους έμεινα κοντά τους σε ένα διαμέρισμα.
Και η ιστορία επαναλαμβάνεται σε ένα καφέ στο Παρίσι, το 1943. Εκεί γνωρίζει την 21χρονη Φρανσουάζ Ζιλό. Όταν η Ντόρα Μάαρ έμαθε για τη νέα του σχέση κατέρρευσε και μεταφέρθηκε σε κλινική με νευρικό κλονισμό. Από τότε δεν ξανάκανε άλλη σχέση λέγοντας “μετά τον Πικάσο, ο Θεός“. Με τη Φρανσουάζ έκανε έναν γιο και μία κόρη. Όμως δεν άντεξε τον ερωτύλο σύζυγό της, κάτι που τη βύθισε σε μελαγχολία και το 1951 τον εγκατέλειψε.
Το 1961 ο Πικάσο παντρεύεται την Ζακλίν Ροκ που όταν τη γνώρισε ήταν 21 χρονών. Ο γάμος τους έγινε με μυστικότητα στο Βαλορί της Κυανής ακτής. Μαζί της πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωή του, δηλαδή μέχρι τα 92 του χρόνια. Στα χρόνια που έζησε με τη Ζακλίν, ζωγράφισε πάνω από 400 πίνακες με την ίδια. Η περίοδος αυτή, θεωρείται μάλιστα μια από τις πιο παραγωγικές περιόδους της ζωής του.
Σκάναρε και προχώρησε την έρευνα:
Έρευνα, Μαρία Γκατενασβίλι
