Ο Άλφρεντ Χίτσκοκ θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους και πιο αναγνωρίσιμους σκηνοθέτες στην ιστορία του κινηματογράφου. Με τη μοναδική του ικανότητα να δημιουργεί αγωνία και ένταση, έγινε γνωστός ως ο «Μάστερ του Σασπένς» και οι ταινίες του συνεχίζουν να επηρεάζουν και να εμπνέουν θεατές και σκηνοθέτες, παγκοσμίως. Από τις πρώτες του ταινίες στη Μεγάλη Βρετανία, μέχρι τα αριστουργήματά του στο Χόλυγουντ, ο Χίτσκοκ διαμόρφωσε το είδος του θρίλερ και άφησε πίσω του μια ανεξίτηλη κληρονομιά, από ταινίες ορόσημα της μεγάλης οθόνης, που ξεχωρίζουν αμέσως για το ιδιαίτερο στυλ του, την «υπογραφή» του.
Βιογραφικά Στοιχεία και Καριέρα στην Αγγλία
Ο Άλφρεντ Τζόζεφ Χίτσκοκ, γεννήθηκε στις 13 Αυγούστου 1899, στο Λέιτονστοουν της Αγγλίας. Μεγάλωσε σε μια αυστηρή, καθολική οικογένεια και στάλθηκε εσωτερικός στο Ιησουϊτικό κολλέγιο του Αγίου Ιγνατίου, που φημιζόταν για την αυστηρή πειθαρχία του και την τιμωρία των μαθητών με τη βέργα. Αυτές οι τακτικές ενέπνευσαν μέσα του την αίσθηση του φόβου, κάτι που αργότερα, ενδεχομένως, επηρέασε τη σκοτεινή και ψυχολογικά περίπλοκη φύση των έργων του.
Ξεκίνησε την καριέρα του στον κινηματογράφο τη δεκαετία του 1920, ως σχεδιαστής γραφικών και τίτλων αρχής των ταινιών, ενώ του δόθηκε η ευκαιρία να δοκιμάσει την τύχη του ως σεναριογράφος, καλλιτεχνικός διευθυντής, υπεύθυνος παραγωγής και τελικά, σκηνοθέτης. Οι παραγωγοί εντυπωσιάστηκαν από το αποτέλεσμα και του ανέθεσαν να γυρίσει την πρώτη του ταινία, «Αριθμός 13», που όμως δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, καθώς το στούντιο έκλεισε. Το 1925, σκηνοθέτησε την πρώτη του, μεγάλου μήκους, ταινία, «Ο Κήπος των Ηδονών» (The Pleasure Garden), που σηματοδοτεί την ουσιαστική αρχή της σκηνοθετικής του καριέρας.
Το 1926 παντρεύτηκε την Άλμα Ρεβίλ η οποία, 2 χρόνια αργότερα, του χάρισε μια κόρη, την Πατρίσια, ενώ για το υπόλοιπο της ζωής τους έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην καριέρα του, ως συνεργάτιδα. Η πρώτη του μεγάλη επιτυχία ήρθε το 1927, με την ταινία «Ο Ενοικιαστής» (The Lodger: A Story of the London Fog). Αυτή θεωρείται η πρώτη ταινία «Χίτσκοκ», με τα χαρακτηριστικά στοιχεία σασπένς, που θα γίνονταν το σήμα κατατεθέν του. Μετά από μια σειρά επιτυχιών στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο Χίτσκοκ μετακόμισε στο Χόλυγουντ, το 1939, όπου η καριέρα του απογειώθηκε.
Αμερική και Καριέρα στο Χόλυγουντ
Η πρώτη αμερικανική ταινία του Χίτσκοκ, «Ρεβέκκα» (Rebecca, 1940), κέρδισε το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας και καθιέρωσε τον Χίτσκοκ στο Χόλυγουντ. Στη διάρκεια της καριέρας του στις ΗΠΑ, συνεργάστηκε με κορυφαία στούντιο και αστέρες του κινηματογράφου, παράγοντας αριστουργήματα που παραμένουν κλασικά. Μερικές από τις πιο διάσημες ταινίες του είναι:
- «Ψυχώ» (Psycho, 1960)
Είναι ίσως η πιο γνωστή του ταινία κι αποτελεί σημείο αναφοράς των ταινιών τρόμου. Η δεξιοτεχνία του Χίτσκοκ στη δημιουργία έντασης κι αγωνίας, αναγνωρίζεται με τις γρήγορες εναλλαγές πλάνων και την απότομη κι έντονη μουσική υπόκρουση, κατά την εμβληματική σκηνή της δολοφονίας στο ντους.
- «Τα Πουλιά» (The Birds, 1963)
Μια φαινομενικά απλή ιστορία μετανάστευσης πτηνών, μετατρέπεται σε μια αγωνιώδη μάχη επιβίωσης, δημιουργώντας έναν εφιάλτη όπου τα πουλιά επιτίθενται μαζικά στους ανθρώπους. Η ταινία αυτή κατέδειξε την ικανότητα του Χίτσκοκ να μετατρέπει το καθημερινό σε τρομακτικό, ενώ η χρήση ειδικών εφέ και ηχοτοπίου ήταν πρωτοποριακή για την εποχή της.
- «Δεσμώτης του Ιλίγγου» (Vertigo, 1958)
Πρόκειται για ένα από τα καλύτερα δείγματα της ικανότητας του Χίτσκοκ να συνδυάζει το μυστήριο με το ψυχολογικό θρίλερ. Η ταινία εισήγαγε την τεχνική «Vertigo effect» ή «Dolly zoom», κατά την οποία η κάμερα κινείται προς μια κατεύθυνση, ενώ ζουμάρει προς την αντίθετη, αποτυπώνοντας έτσι μια αίσθηση ιλίγγου και δημιουργώντας ένα μοναδικό εφέ παραμόρφωσης της προοπτικής. Η πολύπλοκη αφήγηση και η ψυχολογική διάσταση των χαρακτήρων, με τις φοβίες και τις εμμονές, έθεσαν νέα πρότυπα για το είδος του ψυχολογικού θρίλερ, δίνοντας μια ατμόσφαιρα έντονης ψυχολογικής έντασης.
- «Το Χέρι που Σκοτώνει», γνωστό και ως «Η Σκιά της Αμφιβολίας» (Shadow of a Doubt, 1940)
Μια από τις πιο σκοτεινές και ψυχολογικά περίπλοκες ταινίες του Χίτσκοκ, που δημιουργεί μια ατμόσφαιρα αμφιβολίας κι απειλής, καθώς εξερευνά την ένταση μεταξύ του φαινομενικά φυσιολογικού, οικογενειακού περιβάλλοντος και της κρυμμένης διαφθοράς. Η ταινία είναι αξιοσημείωτη για τον τρόπο που εξερευνά το κακό που κρύβεται πίσω από τη μάσκα της καθημερινότητας. Η χρήση φωτισμού και δραματικών σκιών από τον Χίτσκοκ, ενισχύει την αίσθηση μυστηρίου και αγωνίας.
Τεχνικές, Καινοτομίες και Κληρονομιά
Ο Χίτσκοκ ήταν καινοτόμος σε πολλές πτυχές της σκηνοθεσίας και της αφήγησης. Χρησιμοποιούσε πρωτοποριακά τεχνάσματα κάμερας και μοντάζ, για να δημιουργήσει αγωνία και να ελέγξει την αντίληψη του κοινού, όπως η ταχεία διαδοχή πλάνων για την κλιμάκωση της αίσθησης του επείγοντος και του φόβου. Οι αφηγηματικές του τεχνικές, όπως το «MacGuffin», ένα τρικ που κινεί την πλοκή αλλά δεν έχει ουσιαστική σημασία για την ιστορία ή η «Υποκειμενική Κάμερα», που δίνει την οπτική γωνία ενός χαρακτήρα (POV), ενισχύοντας την ταύτιση του κοινού με αυτόν, έγιναν θρυλικές. Παράλληλα, θρυλικό χαρακτηριστικό των ταινιών του αποτελούν οι σύντομες εμφανίσεις (cameo) που κάνει ο ίδιος, σε ρόλο κομπάρσου, με έξυπνους τρόπους.
Παρά την ανυπολόγιστη κληρονομιά του στον χώρο της μεγάλης οθόνης και τα Όσκαρ που έλαβαν οι ταινίες του, ο ίδιος δεν κέρδισε ποτέ Όσκαρ Σκηνοθεσίας, αν και ήταν υποψήφιος πέντε φορές. Πέθανε στις 29 Απριλίου 1980, έχοντας χριστεί Ιππότης από τη Βασίλισσα Ελισάβετ της Αγγλίας κι αφήνοντας πίσω του μια ανεκτίμητη παρακαταθήκη στον χώρο του κινηματογράφου. Αποτέλεσε σημαντική πηγή έμπνευσης για πολλούς σύγχρονους σκηνοθέτες. Παρά την επιτυχία του, η προσωπική του ζωή ήταν γεμάτη αντιφάσεις. Ήταν γνωστός για την εμμονή του με τις ξανθές ηθοποιούς του και τις περίεργες μεθόδους σκηνοθεσίας του, που τις έφερναν σε δύσκολη θέση. Οι τεχνικές και οι καινοτομίες του συνεχίζουν να διδάσκονται σε σχολές κινηματογράφου και να αναλύονται από κριτικούς κι ακαδημαϊκούς, ενώ οι ταινίες του συνεχίζουν να προβάλλονται, να μελετώνται και να θαυμάζονται.
Σταυρούλα Καλαμπαλίκη, Ηθοποιός
