Ο Εθνάρχης, Ελευθέριος Βενιζέλος, άφησε την τελευταία του πνοή στο Παρίσι, Τετάρτη 18 Μαρτίου 1936 και ώρα 10:50 Ελλάδος. Βαρύ το πλήγμα και το πένθος για τους Έλληνες, καθώς έτσι τελείωσε μια ολόκληρη εποχή. Ποιος να το φανταζόταν ότι η γρίπη θα τον λύγιζε…
Τότε τα «Αθηναϊκά Νέα» της εποχής έγραψαν: «Ο Ελευθέριος Βενιζέλος εξέπνευσε την 10.50 πρωινήν. Ο Έλλην πολιτικός ευρίσκετο εις κατάστασιν, ήτις χαρακτηρίζετο υπό των ιατρών ως κομματώδης, δεν ήτο όμως, τελείως τοιάυτη εφ’ όσον κατά διαλείμματα ο ετοιμοθάνατος εφαίνετο έχων συναίσθησιν του ποίοι ήσαν παρόντες και μίαν ή δύο φορές εφάνη προσπαθών να προφέρη το όνομα της συζύγου του και των τέκτων του. […] Από τις 2ας πρωινής δεν ηκούετο παρά ο επιθανάτιος ρόγχος και ουδεμία πλέον έστω και στιγμιαία αναλαμπή παρετήθη».
Ακούστε την ανάγνωση του κειμενου
Ποιος ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος με λίγα λόγια
Γέννημα – θρέμμα από τις Μουρνιές Χανιών Κρήτης, τον Αύγουστο του 1864 γεννιέται ένας από τους ανθρώπους που άφησαν ιστορία στην ελληνική πολιτική σκηνή, ο Ελευθέριος K. Βενιζέλος. Μεγάλωσε στα Χανιά αλλά λόγω διώξεων του πατέρα του από την οθωμανική διοίκηση πέρασε μέρος των παιδικών του χρόνων στα Κύθηρα και την Ερμούπολη.
Περάτωσε τις εγκύκλιες σπουδές του στα Χανιά, στο λύκειο Αντωνιάδη στην Αθήνα και στο Δημόσιο Γυμνάσιο Αρρένων Σύρου στην Ερμούπολη, απ’ όπου αποφοίτησε και εργάστηκε στο κατάστημα του πατέρα του. Κατόπιν παρέμβασης του τότε γενικού προξένου της Ελλάδας στα Χανιά, Γεωργίου Ζυγομαλά, ο πατέρας του, Κυριάκος Βενιζέλος, πείστηκε να τον στείλει στην Αθήνα για ανώτερες σπουδές.
Το 1881 εγγράφηκε στη Νομική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και το 1887 ολοκλήρωσε τις σπουδές του. Αφού προσπάθησε ανεπιτυχώς να εκλεγεί δις εφέτης, άνοιξε δικηγορικό γραφείο κι εντός μικρού χρονικού διαστήματος διακρίθηκε. Το 1888 ανέλαβε μαζί με τους Χαράλαμπο Πωλογεωργάκη, Κωνσταντίνου Φούμη και Ιάκωβο Μοάτσο την αρχισυνταξία και την έκδοση της εφημερίδας «Λευκά Όρη», η οποία ανήκε στον γαμπρό του, Κωστή Μητσοτάκη. Λίγους μήνες αργότερα αποχώρησε από το Μέσο.
Το 1889 σε νεαρή ηλικία αποφάσισε να θέσει υποψηφιότητα ως αντιπρόσωπος της περιφέρειας Κυδωνίας στις Εκλογές για την Κρητική Βουλή, στις οποίες και εξελέγη με το Κόμμα των Φιλελευθέρων. Από εκεί κι ύστερα ξεκίνησε την πολιτική του πορεία, ξεκινώντας από την Επανάσταση της Κρήτης.
Πίνακας κύριων ιστορικών γεγονότων για τον Ελευθέριο Βενιζέλο
| Περίοδος 6 Οκτωβρίου 1910 – 25 Φεβρουαρίου 1915 |
|
| Πρωθυπουργός | Κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου 1910 |
|---|---|
| Περίοδος 10 Αυγούστου 1915 – 24 Σεπτεμβρίου 1915 |
|
| Πρωθυπουργός | Κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου 1915 |
| Περίοδος 14 Ιουνίου 1917 – 4 Νοεμβρίου 1920 |
|
| Πρωθυπουργός | Κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου 1917 |
| Περίοδος 24 Ιανουαρίου 1924 – 19 Φεβρουαρίου 1924 |
|
| Πρωθυπουργός | Κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου 1924 |
| Περίοδος 4 Ιουλίου 1928 – 26 Μαΐου 1932 |
|
| Πρωθυπουργός | Κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου 1928 – Κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου Ιουνίου 1929 – Κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου Δεκεμβρίου 1929 |
| Περίοδος 5 Ιουνίου 1932 – 4 Νοεμβρίου 1932 |
|
| Πρωθυπουργός | Κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου 1932 |
| Περίοδος 8 Ιανουαρίου 1933 – 6 Μαρτίου 1933 |
|
| Πρωθυπουργός | Κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου 1933 |
| Πρωθυπουργός της Κρητικής Πολιτείας | |
| Περίοδος 17 Απριλίου 1899 – 18 Μαρτίου 1900 |
|
| Περίοδος 2 Μαΐου 1910 – 6 Οκτωβρίου 1910 |
|
| Υπουργός Δικαιοσύνης και Υπουργός Εξωτερικών της Κρητικής Πολιτείας | |
| Περίοδος 1908 – 1910 |
|
| Προκάτοχος | Αλέξανδρος Ζαΐμης (ως Αρχιεπίτροπος) |
Ο θάνατός του
Η οικογένειά του είχε κανονίσει για το που θα γινόταν η κηδεία του. Ο ίδιος ο Βενιζέλος είχε εκφράσει την επιθυμία να ταφεί στην Κρήτη, οπότε η σύζυγος και οι δύο γιοί του ήθελαν να μεταφερθεί η σορός του με τρένο μέχρι το Μπρίντεζι και από εκεί με καράβι ως τα Χανιά Κρήτης.
Η κυβέρνηση, δια στόματος Ιωάννη Μεταξά, αποφάσισε να αποδοθούν στον νεκρό τιμές πρωθυπουργού εν ενεργεία και επίσης να σταλούν στο Μπρίντεζι δύο αντιτορπιλικά προκειμένου να συνοδεύσουν τη σορό.
Οι αντιβενιζελικές κινητοποιήσεις των φιλοβασιλικών
Η απόφαση για τον τόπο ταφής ξεσήκωσε τον κόσμο. Η Αθήνα απαίτησε η σορός να μεταφερθεί στην πρωτεύουσα της Ελλάδος για λαϊκό προσκύνημα και ύστερα να κηδευθεί στην Κρήτη. Η οικογένεια δέχτηκε και συμφωνήθηκε από τον Μεταξά να γίνει στάση δύο ημερών στην Αθήνα ώστε να αποδοθούν οι πρέπουσες νεκρικές τιμές.
Παρόλα αυτά οι φιλοβασιλικοί αρνιόντουσαν κατηγορηματικά αυτή την απόφαση καθώς οι βασιλείς Κωνσταντίνος, Σοφία και Όλγα παρέμεναν θαμμένοι στο εξωτερικό. Μετά από δύο ημέρες διοργανώθηκε μνημόσυνο στη μνήμη των νεκρών βασιλέων. Μετέπειτα οι αντιβενιζελικοί διαδήλωναν στην Ομόνοια φωνάζοντας «Έξω ο τρισκατάρατος», «Πετάξτε το πτώμα στη θάλασσα» κ.α κι μάλιστα διαλύθηκαν μετά από επέμβαση της αστυνομίας.
Μετά από αυτά τα γεγονότα, η κυβέρνηση ζήτησε από την Έλενα Βενιζέλου να μη γίνει η προγραμματισμένη στάση στην Αθήνα, οπότε η σορός μεταφέρθηκε στην Κρήτη. Το τρένο με τη σορό του Βενιζέλου έφτασε στο Μπρίντεζι στις 24 Μαρτίου. Εκεί βρίσκονταν ήδη τα αντιτορπιλικά «Κουντουριώτης» και «Ψαρά», απεσταλμένα από την ελληνική κυβέρνηση. Το φέρετρο και οι συγγενείς ανέβηκαν στο «Κουντουριώτης» και στη συνέχεια τα δύο πλοία, με μεσίστιες σημαίες, ξεκίνησαν το ταξίδι της επιστροφής. Με το που κατεύθασαν, οι μαυροφορεμένοι Κρητικοί γονάτισαν.
Την επόμενη μέρα, το λείψανο μεταφέρθηκε στο μέρος που επιθυμούσε ο ίδιος ο Ελευθέριος Βενιζέλος, στο Ακρωτήρι. Στο ίδιο σημείο το 1898, ως πολέμαρχος της Κρήτης, αντιμετώπιζε τα κανόνια των ξένων στόλων, έγραφε την ιστορική διαμαρτυρία του για τον βομβαρδισμό της Κρήτης και σήκωνε μαζί με άλλους οπλαρχηγούς την ελληνική σημαία.
Η μαρτυρία του Κωνσταντίνου Τσάτσου (1) που με τον Γιώργο Σεφέρη παρευρέθηκαν στην κηδεία
Ο Μεταξάς δεν είχε αντίρρηση να τιμηθεί ο Βενιζέλος. Είχε όμως απαγορεύσει τη στάθμευση της σορού στην Αθήνα από το φόβο μήπως δώσει αφορμή σε λαϊκές αντικυβερνητικές εκδηλώσεις. Τότε μερικοί πήγαν στον Ισθμό να δουν να περνάει το αντιτορπιλικό που έφερνε το φέρετρό του από την Ιταλία. Οι περισσότεροι αποφάσισαν να πάνε στα Χανιά για να παραστούν στην κηδεία του, που θα ξεκινούσε από εκεί για να φτάσει στον τόπο της ταφής, στο Ακρωτήρι.
Δύσκολα όμως βρισκότανε θέση, έστω και στο κατάστρωμα, αν και όλα τα διαθέσιμα καράβια έκαναν έκτακτα δρομολόγια για να φτάσει ο κόσμος τη στιγμή που θα αποβιβαζόταν το φέρετρο στην κρητική γη. Τότε, μαζί με τον Γιώργο Σεφέρη, καταφύγαμε στον κοινό μας φίλο, τον «Καπετάνιο» όπως τον ονομάζαμε, τον Δημήτρη Αντωνίου, που ήταν δεύτερος πλοίαρχος στο επιβατικό «Ακρόπολις». Χάρις σ’ αυτόν ξεκινήσαμε παραμονή βράδυ.
Λίγο μετά την ανατολή, αράξαμε σε μικρή απόσταση από τα τρία πολεμικά. Ανεβήκαμε στη γέφυρα του πλοιάρχου και από εκεί αντικρίσαμε στην πρύμνη του μεγαλύτερου, το φέρετρο σκεπασμένο με την ελληνική σημαία και τους τέσσερις αξιωματικούς που στέκονταν τιμητική φρουρά γύρω του.
Το λιμάνι, όλη η πολιτεία, ήταν σκεπασμένη με μαύρα σεντόνια. Μονάχα πέρα ο Ψηλορείτης διατηρούσε ατάραχος τα χιόνια της κορυφής του. Ένας κόμπος λύθηκε στο λαιμό μου και άρχισα να κλαίω. Ο Γιώργος (Σεφέρης) πλάι μου έκλαιγε και αυτός και η απόγνωση ζωγραφιζόταν στο πρόσωπό του.
Έκλαιγε το Γένος, την ώρα εκείνη, όπως το κλαίει σε όλη του την ποίηση. Μια στιγμή με τράβηξε από το μανίκι. «Σε κλαίει ο λαός… Θυμάσαι;» -Λόγια ενός άλλου ποιητή για έναν άλλο ήρωα. –«Θυμάμαι». Και τι δε θυμόμουνα! Τόσων χρόνων τραγικές συγκρούσεις, δόξες και καταστροφές. Τον Βενιζέλο, εύθυμο και χαριεντιζόμενο, στο πατρικό μου. Τον Βενιζέλο στο Παρίσι. Τον Βενιζέλο μετά την απόπειρα. – Πλάι μας έκλαιγε, σιωπηλά και αυτή, μια τιμημένη δέσποινα της εποχής, η κυρία Έλλη Αδοσίδη, γυναίκα του Γενικού Διοικητού της Μακεδονίας επί κυβερνήσεως Βενιζέλου. Όταν βγήκε το φέρετρο στην προκυμαία και επρόκειτο να το σηκώσουν στους ώμους των Έλληνες αξιωματικοί, όρμησαν οι γέροι συμπολεμιστές και το άρπαξαν κυριολεκτικά από τα χέρια της αξιωματικής φρουράς.
Κρατώντας το σαν τρόπαιο, το σήκωσαν απάνω από την ανθρωποθάλασσα βαδίζοντας προς το Ακρωτήρι. Μακρύς ο δρόμος. Ανθόσπαρτος, λιβανισμένος από την πόλη ως το Ακρωτήρι. Αυτό που σημαίνει «Πάνδημος κηδεία», τότε το ένιωσα. Κλαίγαν όλοι. Όλοι κλαίγαν τον νεκρό και ο καθένας ένα κομμάτι μαζί της ζωής του. Ο καθένας ένα όνειρο, ένα όραμα της Ελλάδας. Ο Σεφέρης όλο και μου μιλούσε για τη μικρασιατική καταστροφή, το σημαδιακό για τη ζωή του γεγονός, από το οποίο ποτέ του δεν απομακρύνθηκε.
Ήμαστε της γενιάς της αναστημένης με τη Μεγάλη Ιδέα, μα που ήταν μοίρα της και χρέος της να την θρηνήσει και να τη θάψει. Στο Παρίσι η ταρίχευση δεν είχε γίνει σωστά και το πρόσωπο του νεκρού ήταν μελανιασμένο και κάπως παραμορφωμένο. Δεν θυμάμαι πιο τίποτα από την επιστροφή μας. Μόνο τούτο: πως ήμαστε σαν αδειασμένοι. Χρειάστηκε καιρός για να ξαναχτίσουμε τον μέσα μας κόσμο.
(1) Ο Κωνσταντίνος Τσάτσος ήταν νομικός, φιλόσοφος και πολιτικός που διετέλεσε πρόεδρος της Δημοκρατίας
(2) Με πηγές από: mixanitouxronou.gr, «Ο ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΣΗΜΕΡΑ» ΤΕΤΡΑΔΙΑ «ΕΥΘΥΝΗΣ»
Σκάναρε και ακολούθησε την έρευνα
Μαρία Γερμαντζίδου, Δημοσιογράφος
