Το σύνολο των εθνικοθρησκευτικών δοξασιών και πίστεων των Ιουδαίων ή Εβραίων ή Ισραηλιτών είναι ο γραπτός Μωσαϊκός Νόμος: ή Τανάχ = το σύνολο των βιβλίων της Παλαιάς Διαθήκης (όπως την αποκαλούν οι Χριστιανοί). Τορά ονομάζεται η Πεντάτευχος= τα πέντε πρώτα βιβλία της Τανάχ (= Γέννεσις, Έξοδος, Λευιτικόν, Αριθμοί, Δευτερονόμιον). Υπολογίζεται ότι η σύνταξη της Τανάχ άρχισε το 944 π.Χ. και τελείωσε το 444 π.Χ.. Τα πρωτότυπα εβραϊκά κείμενα έχουν χαθεί και μόνο τον Β΄ αι μ.Χ διαμορφώθηκε η κωδικοποίησή της. Οι ειδικοί μας πληροφορούν ότι ένα βιβλίο της: ο Εκκλησιαστής έχει συνταχθεί γύρω στο 250-300 μ.Χ κάτω απ’ την επίδραση της ελληνικής φιλοσοφίας στους Αλεξανδρινούς χρόνους ( Grotius, Walbank κα.).
Ένα ακόμα βιβλίο των Ιουδαίων, το Ταλμούδ (= πειθαρχία) είναι ένας (ερμηνευτικός) κώδικας νομικών, πολιτικών, θρησκευτικών και εθιμικών θεμάτων, ιδιαίτερα του προφορικού Νόμου της παράδοσης. Θεωρείται το συμπλήρωμα της Τανάχ. Ωστόσο, το Ταλμούδ περιέχει κεφάλαια ταπεινωτικά έως υβριστικά για τους αλλοεθνείς και αλλόπιστους και θεωρεί ότι «μόνον η εβραϊκή ψυχή είναι πολύτιμη και ευάρεστη στον Θεό απ’ όλες τις ψυχές των ανθρώπων της γης που δεν διαφέρουν απ’ τις ψυχές των ζώων». (Baba Metzia 114, 2/ Sefatal. 4, Sepher HaNechamma 221/ Eben-ha-Eser 6,8).
Σε γενικές γραμμές τα ιερά βιβλία των Ιουδαίων είναι πηγές εθνικιστικών κηρυγμάτων, σοβινιστικής έπαρσης και μισαλλοδοξίας, ιστορικών και λαογραφικών πληροφοριών, μυθικών θρησκευτικών αφηγήσεων, αυστηρών απαγορεύσεων, εντολών, ηθικών παραινέσεων καθώς και λογοτεχνικών επιτεύξεων αξιόλογου κάλλους. Βέβαια πρέπει να σημειώσουμε ότι ο αρχαίος Εβραϊσμός δεν καλλιέργησε τη φιλοσοφία, τις τέχνες και τις επιστήμες. Οι Εβραίοι ήταν λαός περιπλανώμενος (το Εβραϊκό Ιβρέϊ σημαίνει διαβάτης, πλανήτας) πρακτικός και όχι θεωρητικός και οι θρησκευτικές ιδέες τους, δεν είχαν τον χαρακτήρα ενός ιδεαλιστικού οραματισμού, αλλά μιας προσγειωμένης πίστης που αφορούσε ιδιαίτερα τη ζωή στη γη και όχι σε μια μεταθανάτια ζωή. Για να κατανοήσουμε το Βιβλίο τους, πρέπει να τη συσχετίσουμε με την κοινωνική και πολιτική ιστορία τους. Η Τορά π.χ. περιέχει 613 εντολές από τις οποίες οι 365 είναι απαγορεύσεις που αφορούν τη διατροφή, τις διαπροσωπικές σχέσεις, τα ήθη, τη σεξουαλικότητα κλπ.
Σύμφωνα με έναν μύθο που περιλαμβάνεται στο Ταλμούδ, το οποίο μαζί με τη Βίβλο αποτελεί βασικό έργο του ιουδαϊσμού, ο προφήτης Μωυσής δεν παρέλαβε στο βιβλικό όρος Σινά μόνο τις Δέκα Εντολές, αλλά και άλλες μυστικές διδασκαλίες. Ωστόσο, σε αυτές μυήθηκαν μόνο οι λεγόμενοι «70 γέροντες», οι σοφοί του ιουδαϊκού λαού. Από εκεί αναπτύχθηκε η Καββάλα, η εβραϊκή εσωτερική μυστική διδασκαλία. Στην πραγματικότητα, η προφορική παράδοση της Καββάλα δεν έχει τις ρίζες της στην εποχή της Παλαιάς Διαθήκης, αλλά στον 1ο αι μ.Χ. Μάλιστα, στο μορφή εκείνη, που επηρέασε σημαντικά την αποκρυφιστική παράδοση του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης, εμφανίστηκε μόλις τον 12ο αιώνα.
ΚΑΒΒΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ
Η λέξη «Καββάλα» δημιουργήθηκε από την εβραϊκή λέξη «quabal» [=παραλαβή]. Οι καββαλιστές αυτοαποκαλούνταν «Γνώστες της μυστικής σοφίας» [chochma nistra], εννοώντας ότι διέθεταν την ικανότητα να ανακαλύπτουν το κρυμμένο νόημα της Πεντατεύχου του Μωυσή. Πίστευαν ότι στα κείμενα βρίσκονταν κρυμμένα μυστικά μηνύματα, τα οποία μπορούσαν να αποκρυπτογραφηθούν μέσω συγκεκριμένων τεχνικών. Πράγματι, επειδή τα γράμματα της εβραϊκής αλφαβήτου διαθέτουν αριθμητικές αξίες και κατά κανόνα γράφονται μόνο τα σύμφωνα, μπορούν να προκύψουν πολλές νέες σημασίες με την εφαρμογή των μεθόδων που έχουν τα μυστηριώδη ονόματα «Γεματρία», «Νοταρικόν» και «Τεμουράχ».
ΓΕΜΑΤΡΙΑ, ΝΟΤΑΡΙΚΟΝ ΚΑΙ ΤΕΜΟΥΡΑΧ
Στη «Γεματρία» προσδιορίζεται η αριθμητική αξία επιλεγμένων λέξεων, με την πρόσθεση των αριθμών που αντιστοιχούν στα γράμματά τους. Πιστεύεται ότι οι λέξεις με την ίδια αριθμητική αξία διαθέτουν κάποιους εσωτερικούς συσχετισμούς. Τα τέσσερα γράμματα του θείου ονόματος ΓΧΒΧ αντιστοιχούν στους αριθμούς 10,.5.6. και 5. των οποίων το σύνολο είναι το 26. Αυτό το σύνολο αποτέλεσε την αφετηρία για πολλές μυστικιστικές εικασίες. Στην τεχνική «Νοταρικόν», σχηματίζεται μια νέα λέξη από τα αρχικά των λέξεων μιας φράσης. Επικρατούσε η πεποίθηση ότι οι λέξεις διέθεταν μαγικές δυνάμεις και γι’ αυτό χαράσσονταν σε φυλαχτά.
Στην καββαλιστική τέχνη «Τεμουράχ» γίνονται αναγραμματισμοί με τα εβραϊκά γράμματα. Με την αλλαγή στη σειρά των γραμμάτων δημιουργούνται νέες λέξεις. Σύμφωνα με την πεποιθήσεων των Καββαλιστών, αυτές οι νέες λέξεις θα μετέφεραν κατά κανόνα μόνο τα σύμφωνα, μπορούν να προκύψουν πολλές νέες σημασίες με την εφαρμογή των μεθόδων που έχουν τα μυστηριώδη ονόματα «Γεματρία», «Νοταρικόν» και «Τεμουράχ».
ΟΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΕΣ ΤΗΣ ΚΑΒΒΑΛΑ
Σύμφωνα με την Καββάλα, ο κρυμμένος στο πυκνό σκοτάδι Θεός «Αιν Σοφ» [« ο Άπειρος»] εκδηλώνεται σε ολόκληρο τον κόσμο μέσω των εκπορεύσεών του. Οι πιθανές εκδηλώσεις του Θεού ονομάζονται «σεφιρόθ». Η λέξη «σεφιρόθ» είναι ο πληθυντικός αριθμός της λέξης «σέφερ». Οι αριθμοί από το ένα μέχρι το δέκα χαρακτηρίζονται συνολικά με αυτή την ονομασία. Αυτές οι εκδηλώσεις του Θεού τοποθετούνται σε μία διάταξη , η οποία αποτελεί το βασικό σύμβολο της Καββάλα, το λεγόμενο «καββαλιστικό δέντρο». Το δέντρο αυτό παρουσιάζει τα δέκα σεφιρώθ ως μυστικιστικές σφαίρες των ιδιοτήτων του Θεού και αποτελεί μια αλληγορική εικόνα για την δομή του επουράνιου και τέλειου ανθρώπου, ο οποίος στην εβραϊκή γλώσσα ονομάζεται «Αδάμ Κάδμος». Σύμφωνα με την Καββάλα, τα 22 γράμματα του εβραϊκού αλφαβήτου μαζί με τους δέκα αριθμούς της πρώτης δεκάδας κατέχουν κυριαρχία δημιουργίας.
ΒΑΣΙΚΑ ΣΥΓΓΡΑΜΜΑΤΑ
Η Καββάλα προσεγγίζεται μόνο μέσω μη συστηματοποιημένων και εν μέρει πολύ μπερδεμένων κειμένων. Το «Μπερεσίθ», που πήρε το όνομά του από την εβραϊκή λέξη με την οποία ξεκινά η Παλαιά Διαθήκη και η οποία σημαίνει «στην αρχή», περιλαμβάνει τη διδασκαλία της δημιουργίας και τους νόμους που τη διέπουν. Το «Μερκάμπα», το όχημα που μεταφέρει το μήνυμα του Θεού στον άνθρωπο, πραγματεύεται τη φύση του Θεού και τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος θα παραλάβει την αποκάλυψη. Τα βιβλία «Σεφέρ Γιεζιράχ» [«Βιβλίο της Δημιουργίας»] και «Ζοχάρ» [ «Βιβλίο της Λαμπρότητας»] πραγματεύονται αυτά τα δύο πρώτα μέρη. Το Ζοχάρ, η επιτομή της καββαλιστικής φιλοσοφίας και ταυτόχρονα το σημαντικότερο σύγγραμμα της Καββάλα, περιλαμβάνει τη δημιουργία, τα μυστικά της ψυχής, τη μετενσάρκωση και τον επερχόμενο κόσμο, καθώς και διδασκαλίες για τον πρωταρχικό άνθρωπο Αδάμ Κάδμο και την παρουσίαση των εφτά ουράνιων παλατιών. Κεντρική ιδέα είναι η διδασκαλία της έλλειψης γνώσης της πρωταρχικής θεϊκής αιτίας και της σταδιακής αποκάλυψης των εκπορεύσεών του.
ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΕΦΙΡΩΘ ΚΑΙ ΟΙ ΣΗΜΑΣΙΕΣ ΤΟΥΣ
- Κέτερ: Έλιον, το υπέρτατο στέμμα του θείου. Δοθέν όνομα του Θεού: Εχιέ [εγώ ειμί]. Πατέρας του ελέους.
- Χοκμάχ: Η σοφία ή η αρχική ιδέα του Θεού: Γιαχ [ΓΧ]. Ο πρωτότοκος γιος. Αρχή.
- Μπινάχ [Διάνοια] Η διάνοια του Θεού που ξεδιπλώνεται. Δοθέν όνομα του Θεού. ΓΧΒΧ [το τετραγράμματο όταν προφέρεται «Ελοχίμ»]. Το Άγιο Πνεύμα. Μεταστροφή. Μετάνοια.
- Ιεσέντ Το έλεος ή το Γκεμπουλάχ, το μεγαλείο του Θεού. Δοθέν όνομα του Θεού: Ελ (θεός). Πατριάρχης Αβραάμ. Σκήπτρο. Ο ελεήμων Θεός. Άφεση. Δεξιός βραχίονας, δεξί χέρι. Στοιχείο: Νερό. Μεσημέρι.
- Γκεμπουράχ Η Δύναμη ή Ντιν (Κρίση), η δύναμη του Θεού (να τιμωρήσει). Δοθέν όνομα του Θεού. Ελοχίμ (Θεός). Πατριάρχης Ισαάκ. Ξίφος. Ο δίκαιος θεός. Τιμωρία. Φόβος. Αριστερός βραχίονας. Αριστερό χέρι. Στοιχείο: Φωτιά. Μεσάνυχτα.
- Ράχαμιμ Η φιλευσπλαχνία του Θεού ή Τιφερέτ, η ομορφιά της αγάπης. Δοθέν όνομα του Θεού: ΓΧΒΧ [ Τετραγράμματο]. Πατριάρχης Ιακώβ. Φως. Γνώση. Δέντρο της ζωής. Μεσσαία γραμμή, κορμός, Στοιχείο: Αέρας, Μέταλλα και ορυκτά.
- Νεζάχ (Νίκη) Η αιωνιότητα του Θεού. Δοθέν όνομα του Θεού. ΓΧΒΧ Ζεβαόθ (Κύριος του πλήθους). Κύπελλο της παρηγοριάς. Δεξί πόδι, δεξί πέλμα. Η ανθοφορούσα φύση. Ο κίονας Γιαχίν.
- Χοντ [Έπαινος] Το μεγαλείο του Θεού. Δοθέν όνομα του Θεού: Ελοχίμ Ζεβαόθ (θεός του πλήθους). Κύπελλο της οργής. Αριστερός πόδι., αριστερό πέλμα. Η ζωντανή φύση (που αναπνέει). Ο κίονας Μποαζ.
- Γιεσόντ (θεμέλιο) Η βάση όλων των επιδρώντων και δημιουργικών δυνάμεων του Θεού. Δοθέν όνομα του Θεού. Ελ Χάι [ο ζων Θεός] και Ελ Σαντάι ( ο παντοδύναμος Θεός). Ζαντίκ (ο δίκαιος) Το όρος Σιών.
- Μαλκούτ (Βασιλεία) Το Βασίλειο του Θεού. Δοθέν όνομα του Θεού: Αδωνάι (Κύριος) και Μελέχ (Βασιλιάς). Σεμινάχ: Κατοίκηση του Θεού στον λαό του Ισραήλ. Ναός στην έρημο (η σκηνή της συνάντησης με τον Θεό). Συγκέντρωση του Ισραήλ. Ευλογία. Οίκος του Δαυίδ. Στοιχείο: Γη.
Άννα Παυλίδου, Δικηγόρος – Δημοσιογράφος
