Υπάρχουν ιστορίες, μύθοι και θρύλοι γύρω από την έναρξη των αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων. Αυτά που ξέρουμε σίγουρα όμως είναι πως δεν ήταν οι πρώτες αγώνες που έγιναν καθώς, σύμφωνα με ιστορικούς, γινόντουσαν αγώνες αλλά ήταν τοπικής εμβέλειας.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες γινόντουσαν κάθε τέσσερα χρόνια μετά το θερινό ηλιοστάσιο. Η περίοδος ανάμεσα στους Ολυμπιακούς Αγώνες πενθετήρις.
Η παλαίστρα στην Αρχαία Ολυμπία
ΚΑΤΑ ΠΑΥΣΑΝΙΑ
Η ιστορία ίδρυσης των Ολυμπιακών Αγώνων ξεκινάει στα τέλη της 2ης χιλιετίας π.Χ. σύμφωνα με τον Παυσανία και συγκεκριμένα στην Ηλίδα.
Πολλά χρόνια νωρίτερα είχε κτιστεί εκεί ναός προς τιμή του Κρόνου. Σύμφωνα με τη μυθική παράδοση όταν γεννήθηκε ο Δίας, οι Ιδαίοι Δάκτυλοι ήρθαν από την Κρήτη στην Ήλιδα και έκαναν αγώνα δρόμου για το βρέφος Δία.
Ο μεγαλύτερος από αυτούς ήταν ο Ηρακλής ο Ιδαίος. Έβαλε τους αδερφούς του, τον Παιωναίο, τον Επιμήδη, τον Ιάσιο και τον Ίδα να τρέξουν και στεφάνωσε τον νικητή με κλαδιά ελιάς από την χώρα των Υπερβορείων.
Οπλιτόδρομος, αγώνας ταχύτητας με αθλητές που φορούσαν αμυντική πανοπλία και αποτελούσε μέρος των Ολυμπιακών Αγώνων. Ήταν ο τελευταίος αγώνας δρόμου που προστέθηκε στους Ολυμπιακούς Αγώνες, με την πρώτη του εμφάνιση στην 65η διοργάνωση το 520 π.Χ., και ήταν παραδοσιακά το τελευταίο αγώνισμα δρόμου του προγράμματος
Σύμφωνα με την ίδια ιστορία ο Ηρακλής ο Ιδαίος έδωσε το όνομα Ολύμπια στους Αγώνες.
Σύμφωνα με έναν άλλο μύθο, στην τοποθεσία αυτή πάλεψε ο ίδιος ο Δίας με τον Κρόνο για την εξουσία της Γης. Ένας τρίτος μύθος συμπληρώνει ότι μετά την μάχη αυτή, διεξάχθηκαν οι πρώτοι Ολυμπιακοί αγώνες προς τιμήν και εορτασμό της έκβασης της μάχης και της νίκης του Ολύμπιου Δία.
Στους αγώνες αυτούς πήραν μέρος οι Ολύμπιοι θεοί, και μάλιστα ο Απόλλων νίκησε τον Ερμή και τον Άρη στο τρέξιμο και την πυγμαχία αντίστοιχα. Αυτά σύμφωνα με τον Παυσανία.
ΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΤΗΝ ΟΛΥΜΠΙΑ
Κατά την παράδοση ο μακρινός απόγονος του Ηρακλή του Ιδαίου, ο Κλύμενος, εγκαταστάθηκε στην Ολυμπία 50 χρόνια μετά τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα. Εκεί έγινε βασιλιάς και επανίδρυσε του Ολυμπιακούς Αγώνες. Νικήθηκε από τον Ενδυμίωνα και τότε αυτός ανέβηκε στο θρόνο.
Ο γιος του Ενδυμίωνα έκανε με την Σελήνη πενήντα κόρες,. Από τότε αντιπροσωπεύουν τους πενήντα μήνες (πενήντα σελήνες, ή φεγγάρια) που σχηματίζουν την εορταστική πενθετηρίδα. Γι’ αυτό οι Ολυμπιακοί αγώνες διεξάγονταν κάθε τέσσερα χρόνια.
Αρκετά χρόνια μετά ο Ενδυμίωνας έκανε αγώνα δρόμου με έπαθλο το θρόνο. Στον αγώνα αυτό πήραν μέρος οι τρεις γιοί του, ο Παίων, ο Επειός και ο Αιτωλός.
Ο Επειός νίκησε όμως παραχώρησε όμως παραχώρησε τον τίτλο στο γιο του, τον Ηλείο.
Το παγκράτιο, το απόλυτο άθλημα δύναμης και τεχνικής στους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες
Την ίδια εποχή, στην κοντινή Πίσα κυβερνούσε ο, αιτωλικής καταγωγής, βασιλιάς Οινόμαος. Πιθανώς οι Ολυμπιακοί αγώνες της εποχής αυτής να διοργανώνονταν βάση της Ολυμπιακής εκεχειρίας. Την συμφωνία ειρήνης είχαν κλείσει ο Ίφιτος από την Ήλιδα, ο Λυκούργος από την Σπάρτη και ο Κλεοσθένης από την Πίσα, αφού σύμφωνα με τον Παυσανία, η συμφωνία αυτή φυλασσόταν στον ναό της Ήρας στην Ολυμπία.
Η ιερή εκεχειρία είχε όρο να μην κατακτηθεί η Ολυμπία αλλά να σταματήσουν και οι μάχες κατά την διάρκεια των Αγώνων.
Όταν ξεκινούσαν οι Αγώνες, η εκεχειρία διαλαλούταν από ειδικούς κήρυκες σε όλους του ελληνικούς δήμους.
Η ΘΕΣΠΙΣΗ ΤΩΝ ΑΓΩΝΩΝ
Με τα χρόνια οι αγώνες γινόντουσαν όλο και πιο δημοφιλείς στον ελλαδικό χώρο. Αρχικά έπαιρναν μέρος κάτοικοι από την Ηλίδα όμως άρχισε να επιτρέπεται από όλη την Πελοπόννησο.
Οι πρώτες περιοχές που επιτράπηκαν να συμμετέχουν εκτός Πελοποννήσου ήταν η Αθήνα και η Ιωνία. Μέχρι το τέλος των Ολυμπιακών Αγώνων επιτρέπονταν να συμμετέχουν από τις εξής περιοχές πέρα από τους Έλληνες:
Μεγάλη Ελλάδα
Μικρά Ασία
Ρόδο
Αίγυπτο
Κυρήνη
Φοινίκη
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Από την 37η Ολυμπιάδα (632 π.Χ.) αρχίζουν να παίρνουν μέρος έφηβοι.
Αρματοδρομία του τέθριππου (ζυγός τεσσάρων ίππων)
Η παρακολούθηση των Αγώνων επιτρεπόταν σε όλους, ελεύθερους και δούλους, ακόμα και βάρβαρους. Απαγορευόταν μόνο οι γυναίκες και η τιμωρία ήταν θάνατος. Μοναδική εξαίρεση ήταν η Καλλιπάτειρα, η οποία τόλμησε να μεταμφιεστεί και να μπει στις κερκίδες.
Όταν την κατάλαβαν εν τέλει την συγχώρησαν διότι ήταν κόρη, αδερφή και μητέρα Ολυμπιονικών και την άφησαν να παρακολουθήσει.
Επίσης υπάρχει γυναίκα Ολυμπιονίκης. Στις αρματοδρομίες στεφανώνονταν οι ιδιοκτήτες των αλόγων και έτσι η Σπαρτιάτισσα Κυνίσκα στέφθηκε Ολυμπιονίκης.
Μάλιστα της έκτισαν ηρώο και αφιέρωσαν αγάλματα.
ΤΑ ΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΓΩΝΩΝ
Αρχικά, το αγωνιστικό πρόγραμμα περιείχε μόνο το «στάδιο», τον αγώνα δρόμου, και περιοριζόταν σε μια μόνο ημέρα. Στη 14η Ολυμπιάδα (724 π.Χ.) προστέθηκε ο «δίαυλος» (διπλός αγώνας δρόμου). Στη 15η Ολυμπιάδα (720 π.Χ.) καθιερώθηκε ο «δόλιχος» (αγώνας δρόμου μεγάλου μήκους), ενώ οι 18οι Ολυμπιακοί αγώνες (708 π.Χ.) διευρύνονται με το «πένταθλο» και την πάλη.
Είκοσι χρόνια αργότερα (23η Ολυμπιάδα, 688 π.Χ.) προστέθηκε η «πυγμή», και αργότερα (25η Ολυμπιάδα, 680 π.Χ.) η αρματοδρομία του τέθριππου (ζυγός τεσσάρων ίππων). Τριάντα δύο χρόνια αργότερα (33η Ολυμπιάδα, 648 π.Χ.) προστέθηκαν οι ιπποδρομίες και το «Παγκράτιο» που συνδυάζει πάλη και πυγμαχία. Τα αγωνίσματα εφήβων περιορίζονταν στον αγώνα δρόμου, το πένταθλο και την πάλη.
Λαμπαδηδρομία, άθλημα προς τιμήν θεοτήτων σχετιζόμενων με την λατρεία του πυρός. 40 λαμπαδηδρόμοι σε αποστάσεις 25 μέτρων με σκοπό να μείνει η φλόγα αναμμένη
Στην 65η Ολυμπιάδα (520 π.Χ.) καθιερώνονται ο «οπλιτόδρομος» (αγώνας δρόμου ανδρών με πολεμική εξάρτηση) και στην 66η Ολυμπιάδα (516 π.Χ.) ο δρόμος και η πάλη παίδων. Στην 93η Ολυμπιάδα (408 π.Χ.) καθιερώθηκε και η αρματοδρομία με ζυγό δύο αλόγων.
Για μια μικρή περίοδο (70ή – 71η Ολυμπιάδα) έγινε πειραματικά καθιέρωση αρματοδρομίας με φοράδες και μουλάρια (πώλων), ενώ την 99η Ολυμπιάδα (384 π.Χ.) εμφανίζονται αρματοδρομίες τεσσάρων και αργότερα (128η Ολυμπιάδα, 268 π.Χ.) δύο πουλαριών, και δώδεκα έτη αργότερα (256 π.Χ.) ιππασία σε πουλάρι.
Οι Ολυμπιάδες πέρασαν τις δύο, τις τρεις ημέρες και τελικά έφτασαν να διαρκούν πέντε ημέρες.
Θεόδωρος Βαφειάδης, Αθλητικογράφος
