Μαζοποίηση είναι η από μέρους του ατόμου τρόπων σκέψης και συμπεριφοράς, που δεν είναι αποτέλεσμα κριτικής επεξεργασίας και η εξομοίωσή του με το σύνολο που παίρνει τη μορφή της μάζας, αφού δεν υπάρχει το στοιχείο της ιδιαιτερότητας στα μέλη του. Το φαινόμενο αυτό είναι διαχρονικό και η εξάλειψη του είναι σχεδόν απίθανη, διότι με το πέρασμα των χρόνων όλο και περισσότερες αιτίες δημιουργούνται. Βέβαια η παιδεία μπορεί να συμβάλει έστω και σε μικρό βαθμό στην εξάλειψη της μαζοποίησης.
Πρωταρχικό ρόλο για την μαζοποίηση του ατόμου έχει ο θεσμός της οικογένειας. Τα προβαλλόμενα πρότυπα, οι γενικότερες αντιλήψεις (πολιτικές, θρησκευτικές), οι αξίες, υιοθετούνται συχνά άκριτα από το νέο στο οικογενειακό περιβάλλον διότι βρίσκεται σε μια ηλικιακή φάση στην οποία δεν έχει διαμορφώσει σταθερές αξίες. Το πιο σημαντικό είναι πως δείχνει περiσσή εμπιστοσύνη, ευπιστία σε προσφιλή πρόσωπα. Οι κηδεμόνες θεωρούνται πως κατέχουν αλτρουιστικές ιδέες και ορθή σκέψη των πραγμάτων, ακόμη κι αν ισχύει το αντίθετο. Βέβαια, καθένας έχει διαφορετική αντίληψη του σωστού και του λάθους.
Οι νέες τάσεις μόδας που δημιουργούνται είναι απεριόριστες. Οι οίκοι μόδας και γενικά εταιρείες παραγωγής προϊόντων δημιουργούν προπαγάνδα στα ΜΜΕ. Παρουσιάζουν το προϊόν ως ένα εξαιρετικά απαραίτητο αγαθό που η κατάκτηση του θα κάνει το άτομο ανώτερο και πιο σύγχρονο. Δεν παραλείπονται οι διαφημιστικές καμπάνιες και συνεντεύξεις από διάσημα πρόσωπα. Τους χρησιμοποιούν ως φερέφωνα της προπαγάνδας φορώντας ενδυμασίες από διάφορες εταιρείες, με αποτέλεσμα ο κόσμος να ακολουθήσει τυφλά και παράδοξα την αγορά του υλικού αγαθού.
Επιπρόσθετα, καθοριστικός παράγοντας για την ένταξη του ατόμου στην μάζα φέρει το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης. Η παγκόσμια πολιτιστική βιομηχανία τείνει να καταργήσει την πολιτιστική ιδιαιτερότητα και οι τομείς της επικοινωνίας, οικονομίας και πολιτικής επιφέρουν την ομοιομορφία και την ισοπέδωση του διαφορετικού. Συνήθως οι άνθρωποι λένε «η διαφορετικότητα δεν σε κάνει ιδιότροπο, αλλά εξασφαλίζει την προσωπικότητα σου». Βέβαια, εξαιτίας της παγκοσμιοποίησης πρέπει κάποιος να είναι ίδιος με το σύνολο, αλλιώς θα κατακριθεί.
Η παιδεία ωστόσο, μπορεί να διαλευκάνει την υπόθεση της μαζοποίησης. Ένας τρόπος για την αντιμετώπιση της είναι η ύπαρξη κριτικής και αντιληπτικής ικανότητας. Είναι στην κρίση του κάθε ανθρώπου να καθορίσει εάν όντως κάτι είναι χρησιμοθηρικό εργαλείο, ώστε να διασφαλίσει την θέση του στην κοινωνία. Στο ότι προβάλλονται κάποια πρότυπα, δεν σημαίνει απαραίτητα πως όντως πρέπει να ακολουθήσει μια τάση ή μια ιδέα. Ο άνθρωπος ως θεωρούμενο λογικό ον, είναι σε θέση να σκέφτεται εις βάθος τις απόψεις των πραγμάτων.
Επίσης, σημαντικό ρόλο παίζει η διαμόρφωση της δημοκρατικής συνείδησης, ώστε το άτομο να μην οπαδοποιείται από την πολιτική δημαγωγία. Σε ένα δημοκρατικό κράτος όπως η Ελλάδα δεν πρέπει να υπάρχει εκφοβισμός ή φασισμός και να εκφέρονται άφοβα οι γνώμες των πολιτών. Η ομοιοπάθεια οδηγεί στον αποκλεισμό του ατόμου και στη καθήλωση της ιδέας πως ό,τι φαντάζει διαφορετικό, είναι ριψοκίνδυνο και εξωπραγματικό. Η δημοκρατία λοιπόν προστατεύει τη διαφορετικότητα του πολίτη.
Ωστόσο για να διασφαλιστεί η διαφορετικότητα είναι καθήκον του εκπαιδευτικού συστήματος να σωφρονίζει τον άνθρωπο από μικρή ηλικία προκειμένου να μην οπαδοποιείται και να μην φανατίζεται από μια ιδέα, που την υποστηρίζει η πολυφωνία. Το σχολείο πρέπει να συνετίσει τον μαθητή να μην γίνεται ένα με τη μάζα και να βαδίζει με τη κρίση και την καρδιά του. Πρέπει να οξύνει την κριτική σκέψη του, ώστε να σκέφτεται για τον εαυτό του και να μην δέχεται παθητικά ό,τι του παρουσιάζουν.
Το άτομο επομένως επηρεάζεται εύκολα σε μεγάλο βαθμό, αλλά με την καλλιέργεια της ψυχικής και πνευματικής εύνοιας, διαφαίνεται πως η διαφορετικότητα είναι ό,τι πιο σημαντικό για την προσωπικότητα του. Ο ρόλος της παιδείας είναι να καταρρίψει τα στερεότυπα της μαζοποίησης, να βοηθήσει το άτομο να μην φοβάται να πάει ενάντια στο πλήθος και να εκφέρει δημοκρατικά την γνώμη του.
Μαρία Γερμαντζίδου, Δημοσιογράφος
