Κάθε 1η Απριλίου ωθούμαστε στο να κάνουμε φάρσες ή να πούμε ψέματα. Εν παραδείγματι να πάμε την ψυχή του συντρόφου μας στην Κούλουρη, λέγοντας πως εγκυμονούμε ή ότι κερδίσαμε αρκετά λεφτά.
Ακούστε την ανάγνωση του κειμένου
Μπορεί ο Θεός να μην αγαπάει το ψέμα αλλά τέτοιου είδους ανακρίβειες, ιδίως αν είναι 24ωρο έθιμο, δε θεωρούνται και μεγάλη αμαρτία. Εφόσον φυσικά πούμε ότι αστειευόμασταν, μην προλάβει ο άλλος να τρομάξει ή να χαρεί χωρίς λόγο. Όμως δημιουργείται ένα ερώτημα. Γιατί λέμε ψέματα αυτή τη συγκεκριμένη μέρα;
Μελετητές, ιστορικοί και λαογράφοι διαφωνούν για το πότε και ποιοι καθιέρωσαν τα πρωταπριλιάτικα ψέματα κι έτσι έχουμε δύο εκδοχές. Υπάρχει βέβαια και μία τρίτη εκδοχή, η οποία δεν είναι τόσο δημοφιλής και χρονολογείται από τη Βυζαντινή εποχή. Θα απαντηθεί όμως γιατί δεν είναι. Πάντως η προέλευση αυτής της μέρας είναι ευρωπαϊκή.
Η γαλλική πρωτοχρονιά
Ναι, αναφερόμαστε στη γνωστή χριστουγεννιάτικη Πρωτοχρονιά. Βέβαια θα ανατρέξουμε στον 16οαιώνα και πιο συγκεκριμένα στη Γαλλία. Τότε, έως το 1564, δε γιόρταζαν κάθε Χριστούγεννα αυτήν τη μέρα, αλλά κάθε 1η Απρίλη. Οι λόγοι ήταν θρησκευτικοί, καθώς πίστευαν πως έρχονταν πιο κοντά με την αναγέννηση της φύσης, την Άνοιξη. Επιπροσθέτως ήθελαν να είναι πιο κοντά στο Πάσχα.
Τελικά η Πρωτοχρονιά μεταφέρθηκε στην 1η Γενάρη, αφού ο βασιλιάς Κάρολος Θ’ ήθελε να συμβαδίσει με τις λοιπές ευρωπαϊκές χώρες. Ενίοτε πως υπήρξαν αντιδράσεις για την αλλαγή και πολλοί συνέχισαν να την εορτάζουν τον Απρίλιο, όπως είχαν συνηθίσει. Κάποιοι άρχισαν να τους κοροϊδεύουν και να τους στέλνουν ψεύτικα δώρα. Έτσι λοιπόν η 1η Απριλίου μετατράπηκε σε ημέρα κοροϊδίας και φάρσας.
Τα ψέματα των ψαράδων
Αφού το ψύχος του Χειμώνα υποχωρούσε και ξεκινούσε η θερινή περίοδος, οι Κέλτες ψαράδες την πρώτη του Απρίλη αναλάμβαναν τα καθήκοντά τους. Βέβαια πολλές φορές η ψαριά ήταν από μικρή έως ανύπαρκτη. Προκειμένου λοιπόν να αποφύγουν τα κακόβουλα σχόλια, οι ψαράδες δημιουργούσαν ιστορίες ώστε να δικαιολογούσαν την αποτυχία τους. Έτσι η 1η του Απρίλη ταυτίστηκε με το ψέμα και την υπερβολή.
Οι γελωτοποιοί βασιλιάδες
Θα ανατρέξουμε στα βυζαντινά χρόνια και στην περίοδο της βασιλείας του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Σύμφωνα με τον καθηγητή Ιστορίας, Τζόζεφ Μπόσκιν, ομάδα γελωτοποιών του βασιλιά ισχυρίστηκε πως η κυβέρνησή της θα ήταν μακράν καλύτερη από αυτήν του Κωνσταντίνου. Ο βασιλιάς δεν πήρε στα σοβαρά αυτήν τη δήλωση κι έτσι προκάλεσε έναν από τους γελωτοποιούς, τον Κούγκελ, να πάρει τη θέση του για μια ημέρα. Αυτός λοιπόν επέβαλε ένα νέο νόμο.
Ήταν η μέρα της 1η Απριλίου, η οποία θα ήταν αφιερωμένη στο γέλιο και την υπερβολή. Αυτή η εκδοχή δημοσιεύτηκε από το Assosiated Press το 1983. Αρκετοί ήταν αυτοί που πίστεψαν την ιστορία μέχρι να αποκαλυφθεί ότι επρόκειτο για φάρσα του Μπόσκιν, θύμα της οποίας είχε πέσει και το ίδιο το πρακτορείο.
Γιατί λέμε ψέματα και πώς η Ελλάδα υιοθέτησε αυτό το έθιμο;
Η απάντηση υπάρχει στους δύο πρώτους μεσότιτλους, καθώς ο τρίτος ήταν μούφα. Επιπροσθέτως, σύμφωνα με λαογράφους, τα ψέματα αποβάλουν την κακή ενέργεια, όπως αναφέρει και ο λαογράφος Λουκάτος. Όποιος σκαρώσει μία επιτυχημένη φάρσα, θα είναι τυχερός για τον υπόλοιπο χρόνο. Όσον αφορά το θύμα; Η κακοτυχία θα του χτυπήσει την πόρτα.
Σκάναρε και ακολούθησε την έρευνα
Μαρία Γερμαντζίδου, Δημοσιογράφος
