Στα τέλη του 18ου αιώνα και τις πρώτες δεκαετίες του 19ου, η πόλη και η περιοχή της Βέροιας γνώρισαν σημαντικές δημογραφικές ανακατατάξεις. Οι καταστροφές του 1822 ερήμωσαν τη γύρω περιοχή και μικρές ομάδες παλαιότερων κατοίκων των χωρών του Βερμίου βρέθηκαν πια μέσα στη Βέροια, όπως από τη Μαρουσία και το παλιό Ξηρολίβαδο. Από το 1822 εμφανίζονται οι νεότεροι Βλάχοι πρόσφυγες, αλλά και Τούρκοι πρόσφυγες από την Πελοπόννησο.
Ακούστε την ανάγνωση του άρθρου
Στην πόλη της Βέροιας υπήρχαν ήδη Βλάχοι κάτοικοι, κυρίως οικογένειες Μοσχοπαλιάνων Βλάχων που είχαν έρθει ως πρόσφυγες την περίοδο 1769-1788. Η βλάχικη παρουσία αρχίζει να γίνεται αρκετά πιο έντονη το 1822 καθώς ημινομάδες Βλάχων που βρέθηκαν στο Βέρμιο συνδέθηκαν στενά με την πόλη. Η σύνδεση αυτή οδήγησε Αβδελλιάτους, Σαρμανιώτες, Περβολιότες, Σμιξιώτες και Κουπατσαραίους να αποκτήσουν ένα πιο συλλογικό όνομα και ήταν πιο γνωστοί ως Βεργιανοί Βλάχοι.
Προς τα τέλη του 19ου αιώνα η πόλη της Βέροιας προσέλκυσε και κάποιους μεμονωμένους Βλάχους επαγγελματίες ή και μικρές ομάδες βλάχικων οικογενειών από πιο μακρινά μέρη. Ασκούσαν εμποροβιοτεχνικά επαγγέλματα είτε ανέπτυξαν αστικά επαγγέλματα στην Βέροια. Οι επιτυχημένες αυτές εμπορικές κινήσεις τους βοήθησαν να ενταχθούν στην ελληνορθόδοξη κοινότητα της πόλης και μάλιστα σε υψηλά κλιμάκια της.
Αυτές οι ομαδικές εγκαταστάσεις των Βλάχων στο Βέρμιο και τη Βέροια ενίσχυσαν όχι μόνο τον Χριστιανισμό όσο και την οικονομία της περιοχής. Οι μεγαλοτσελιγκάδες δημιούργησαν και διεκδίκησαν μία υψηλή θέση στα κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά δρώμενα της περιοχής. Οι κάτοικοι αυτοί σε σχέση με τους παλιούς ήταν αρκετά διαφοροποιημένοι λόγω της οικονομίας και του παραδοσιακού τρόπου ζωής. Οι Βεργιανοί Βλάχοι υποστηρίζεται ότι είχαν ενεργοί συμμετοχή στην επανάσταση του 1878 και υψηλή συναίσθηση της πολιτικής, ταύτιση τους με την «ελληνική ιδέα».
Οι πραγματικές εστίες των ημινομάδων των Βεργιανών Βλάχων βρίσκονταν στις ορεινές κοινότητες που δημιούργησαν στο Βέρμιο. Η χειμερινή διαβίωση τους στα χειμαδιά του κάμπου και τη Βέροια αποτελούσε απλή αναγκαιότητα για αυτούς. Δε συνήθιζαν να χτίζουν σταθερά σπίτια στα χειμάδια τους. Αντιθέτως νοίκιαζαν σπίτια από τους μόνιμους κατοίκους.
ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΩΝ ΒΕΡΓΙΑΝΩΝ ΒΛΑΧΩΝ
Μέχρι και τα μέσα του 20ουαιώνα οι περισσότεροι Βεργιανοί Βλάχοι ζούσαν σε οικοδομικά τετράγωνα, με κοινή αυλή και με μια, πολλές φορές, κύρια είσοδο προς το εσωτερικό της αυλής. Η κοινωνία τους ήταν πατριαρχική και τα αρσενικά παιδιά ζούσαν μαζί με τις γυναίκες τους υπό την αρχηγία του πατέρα.
Όλες οι γυναίκες ασχολούνταν με την ύφανση και η παραγωγή αυτή συμπλήρωνε την οικονομία των οικογενειών. Στις πιο φτωχικές οικογένειες η παραγωγή μάλλινων αποτελούσε το βασικό τους εισόδημα. Η κτηνοτροφία, οι βιοτεχνικές δραστηριότητες και οι μεταφορές ή αλλιώς «κυρατζιλίκη» αποτελούσαν τις πιο βασικές τους ασχολίες. Οι Βεριανοί Βλάχοι διατηρούσαν άμεσες εμπορικές σχέσεις με τη Θεσσαλονίκη, με την αγορά του Βαρδάρη να έχει πολλούς Βεργιανούς.
Λόγω της στρατιωτικής θητείας μετά το 1908, έως και 500 Βεργιανοί Βλάχοι, μετανάστευσαν για κάποια χρόνια ή και για πάντα στις ΗΠΑ.
ΑΡΒΑΝΙΤΟΒΛΑΧΟΙ
Οι ΑΡΒΑΝΙΤΟΒΛΑΧΟΙ διακρίνονται για τον σκληρό και ανδρείο χαρακτήρα τους. Διατηρούν πολλά παλιά έθιμά τους, ακόμα και τη βεντέτα. Επειδή ήταν υποχρεωμένοι να μετακινούνται για να συντηρήσουν τα κοπάδια τους πηγαίνοντας σε διάφορες περιοχές, ειδικά οι άνδρες μάθαιναν πολλές γλώσσες από τους ντόπιους πληθυσμούς που συναντούσαν και γίνονταν πολύγλωσσοι. Κάποιοι μιλούσαν βουλγάρικα, ακόμα και τούρκικα.
Ένα άλλο έθιμο ήταν κάποια αγόρια να γίνονται «αδελφοποιοί». Πήγαιναν σε έναν ιερέα ο οποίος διάβαζε μια ευχή και σε ένα ποτήρι με κρασί έσταζαν αίμα από τα δάχτυλά τους, το οποίο μετά έπιναν. Αυτό συμβόλιζε την ένωση των Αρβανιτόβλαχων και τους ενωτικούς ισχυρούς δεσμούς.
Στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα αρχίζουν και αναπτύσσονται, από τις αφίξεις Βλάχων στις πλαγιές του Βόρρα, κάποιοι ορεινοί καλυβικοί οικισμοί. Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν αρβανιτοβλάχικης καταγωγής και η ομάδα τους συνδέθηκε με τους οικισμούς που είχαν δημιουργήσει οι ΑΡΒΑΝΙΤΟΒΛΑΧΟΙ στην Κεντρική Μακεδονία. Κάποιοι Αρβανιτόβλαχοι της Κεντρικής Μακεδονίας πέρα από κτηνοτρόφοι ήταν και παραγωγοί ξυλοκάρβουνου, για αυτό και ονομάστηκαν Πιρουσιάνοι.
Η επανάσταση του 1878 επηρεάζει και τους Αρβανιτόβλαχους. Την άνοιξη εκείνης της περιόδου επεκτείνεται από τις περιοχές της Θεσσαλίας, της Ηπείρου και της Μακεδονίας σε περιοχές της Ημαθίας και της Πιερίας. Τα επαναστατικά γεγονότα βρίσκουν τα φαλκάρια των Αρβανιτόβλαχων του Μοριχόβου και του βορείου Βερμίου στα χειμαδιά τους. Οι ΑΡΒΑΝΙΤΟΒΛΑΧΟΙ του χειμαδιού στην Παλιοπαναγιά αναφέρονται να συμμετείχαν στη μεταφορά και την απόκρυψη πολεμοφοδίων. Κράτησαν μάλιστα κάπου στα 300 όπλα σε περίπτωση συμμετοχής τους στον πόλεμο.
Σκάναρε και συνέχισε την έρευνα
Γιάννης Γκαρίπης, Δημοσιογράφος
