Θα αναρωτηθεί κανείς, πώς μια ουσία με ευρεία χρήση στην ιατρική, που είναι ικανή να απαλύνει και να αναστείλει τον πόνο ασθενών με καρκίνο παγκοσμίως, είναι ικανή, ταυτόχρονα, να πάρει χιλιάδες ζωές νέων ανθρώπων.
Ορισμός και χρήση της Φαιντανύλης
Ο λόγος για τη Φαιντανύλη, ένα συνθετικό οπιοειδές που παράχθηκε για να χρησιμοποιηθεί ως αναισθητικό και αναλγητικό, με ταχύτατη έναρξη δράσης και υψηλή εθιστικότητα που, όμως, είναι πενήντα έως εκατό φορές ισχυρότερο από τη μορφίνη και τριάντα έως εκατό φορές ισχυρότερο από την ηρωίνη.
Η Φαιντανύλη ξεκίνησε να συνταγογραφείται ιατρικώς, ως ισχυρό αναλγητικό, σε περιπτώσεις μεταστατικής καρκινικής νόσου. Κυκλοφόρησε σε μορφή διαδερμικών επιθεμάτων, για την ανακούφιση του καρκινικού πόνου, αλλά και έντονων μορφών μη καρκινικού πόνου.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, πολλοί χρήστες να αναπτύξουν τρόπους ώστε να μασούν, να καπνίζουν ή και να κολλούν στα ούλα τους τα σχετικά “έμπλαστρα”, ώστε να βιώνουν τα ψυχοτρόπα αποτελέσματα της ουσίας αυτής. Η εθιστικότητα, σε συνδυασμό με τη χαμηλή της τιμή, την έκαναν άμεσα διάσημη στις πιάτσες των ναρκομανών. Σε άλλα λόγια, η φαιντανύλη κατάφερε να φτάσει στα λάθος χέρια και να αποτελέσει, τελικά, την «ηρωίνη των φτωχών».
Η ιστορία πίσω από την ουσία της «ηρωίνης των φτωχών»
Η παραγωγή της φαιντανύλης ξεκίνησε το 1960, ως αναισθητικό και αναλγητικό και σήμερα χρησιμοποιείται στη χειρουργική αναισθησία, αλλά και στην ανακούφιση του καρκινικού και του μετεγχειρητικού πόνου ή και σε άλλες καταστάσεις εκσεσημασμένου πόνου.
Τρία πράγματα, όμως, την καθιστούν ασυναγώνιστη, αναφορικά με άλλες οπιούχες ουσίες, όπως προαναφέραμε: η έντονη εθιστικότητα, η φθηνότερη τιμή της και η ευρεία χρήση της στη νόθευση άλλων ναρκωτικών ουσιών. Παραδείγματα είναι αυτά της ηρωίνης, καθώς “προσφέρεται” σε χαμηλότερη τιμή, λόγω μικρότερου κόστους παραγωγής, την ίδια στιγμή που μικρότερες ποσότητες ηρωίνης μπορούν, χάρη στην πρόσμιξή τους με φαιντανύλη, από τους εμπόρους και τους διακινητές, να επιφέρουν ισχυρότερα αποτελέσματα στους χρήστες, με χαμηλότερο κόστος παραγωγής .
Ήδη από το 1979, η φαιντανύλη και τα ανάλογά της, πωλούνταν στην παράνομη αλυσίδα διακίνησης ναρκωτικών, με αποτέλεσμα να υπάρχει αύξηση στα ποσοστά θανάτων από υπερδοσολογία, κυρίως στις Βορειοανατολικές πολιτείες των ΗΠΑ και μάλιστα, κυρίως στους νεότερους πληθυσμούς, ηλικίας είκοσι με σαράντα ετών. Μια αύξηση που γιγαντώθηκε από το 2013 και μετά, καθώς η χρήση της αυξήθηκε κατά 113% ετησίως. Αρκεί να αναφέρουμε ότι, το 2016, έγινε το πιο συχνά αναφερόμενο ναρκωτικό στα πιστοποιητικά θανάτου από υπερβολική δόση.
Φαιντανύλη – Ελληνική κοινωνία: Η χρήση, η θνησιμότητα και το αντίδοτό της
Μολονότι στην Ελλάδα οι θάνατοι που καταγράφονται ετησίως από υπερδοσολογία φαιντανύλης είναι μονοψήφιοι, δεν θα πρέπει να υπάρχει εφησυχασμός, καθώς πρόκειται για ένα ναρκωτικό με υψηλή δυνατότητα «διείσδυσης» στους πληθυσμούς των χρηστών.
Από έρευνες που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται η καταφυγή πολλών νέων ανθρώπων σε ψυχοδραστικές ουσίες, για την ανακούφιση από τις ψυχοπιεστικές συνθήκες που διαμορφώθηκαν από τις αλλεπάλληλες κοινωνικοπολιτικές κρίσεις, οι οποίες έπληξαν την ελληνική κοινωνία.
Ήδη από το 2019, πριν από την πανδημία, τα στοιχεία για τους εφήβους στη χώρα μας έδειχναν ότι η χρήση κάνναβης ήταν σημαντικά υψηλότερη, συγκριτικά με την εικόνα που είχαμε πριν από 12 χρόνια. Ο COVID-19 και οι συνθήκες εγκλεισμού και απομόνωσης, με τις βαριές βιοκοινωνικές και οικονομικές συνέπειες που επέφεραν, πολλαπλασίασαν τη χρήση κοκαΐνης και άλλων διεγερτικών ουσιών.
Ο θάνατος εξαιτίας υπερβολικής δόσης φαιντανύλης αποτελεί ένα, όλο και πιο ευρέως, παρατηρούμενο φαινόμενο, ανάμεσα στους χρήστες. Η υψηλή δραστικότητά της, η γρήγορη έναρξη της δράσης της και η διάρκεια του «επιθυμητού» αποτελέσματος, αποτελούν παράγοντες οι οποίοι συμβάλλουν στον υψηλό κίνδυνο θανάτου από υπερδοσολογία, αλλά και στις κοινωνικές συνέπειες της αύξησης της χρήσης φαιντανύλης.
Με δεδομένο το μικρό εύρος μεταξύ «αποτελεσματικής» και θανατηφόρου δόσεως, κατανοούμε τον υψηλό κίνδυνο που διατρέχουν οι χρήστες. Ωστόσο, υπάρχει αντίδοτο για τα περιστατικά υπερδοσολογίας και αυτό είναι η χορήγηση ναλοξόνης, της οποίας πολλαπλές, επαναλαμβανόμενες δόσεις ή ακόμη και συνεχής έγχυση, μπορεί να απαιτηθούν για την ταχεία επίτευξη αναπνευστικής καταστολής.
Για να μπορέσουν να φθίνουν αυτά τα περιστατικά, θα πρέπει να υπάρξει μια εγρήγορση στην πολιτική αντιμετώπιση της κατάστασης και να παρθούν πρωτοβουλίες, τόσο στο κομμάτι της πρόληψης, όσο και στο κομμάτι της απεξάρτησης, που στοχεύουν στη μείωση της ζήτησης, αλλά και της προσφοράς, μέσα από τη νόμιμη, αλλά και την παράνομη παρασκευή και εμπορία. Αναφορικά με την αλυσίδα προμήθειας, είναι σαφές πως, ότι συμβαίνει στον δρόμο είναι, σχεδόν πάντοτε, δυστυχώς … ένα βήμα μπροστά.
Φωτεινή Παπάζογλου, Δημοσιογράφος.
