Οι γάτες είναι τα πιο χαριτωμένα και ακίνδυνα αιλουροειδή. Οι αιλουρίδες είναι η βιολογική οικογένεια των γατών· κάθε μέλος της οικογένειας ονομάζεται αιλουρίδας. Όμως αυτές που συνυπάρχουν με τους ανθρώπους έχουν λιγότερες πιθανότητες να κατασπαράξουν κάποιον. Δεν είναι δα και τίγρης που ζυγίζει 306 κιλά κι έχει μήκος 3,3 μέτρα. Εκτός κι αν πεθάνει κάποιος απροσδόκητα. Μία ιατροδικαστική έρευνα που εξέδωσε η Αμερικανική Ακαδημία Εγκληματολογικών Επιστημών στη Νέα Ορλεάνη, αναφέρει πως όταν οι άνθρωποι ζουν μόνοι τους με τα κατοικίδια ζώα τους και πεθαίνουν απροσδόκητα, τα σώματά τους μερικές φορές αφήνονται στο σπίτι για αρκετές ημέρες και ενώ το σκυλί θα προσπαθήσει να ειδοποιήσει τους γείτονες, η γάτα μπορεί να μη δώσει ιδιαίτερη σημασία. Ένα σκυλί μπορεί να αντέξει έως και μία εβδομάδα χωρίς να μπει στον πειρασμό να «δοκιμάσει» τον ιδιοκτήτη του. Αντιθέτως η γάτα επιδίδεται στη λεγόμενη «μεταθανάτια θήρευση» από τη δεύτερη κιόλας μέρα ασιτίας.
Πέραν όμως της φυσικής τους αντίδρασης σε έναν ανθρώπινο θάνατο, οι γάτες πολλές φορές στη μυθολογία αλλά και στην αρχαία ιστορία παρουσιάζονται ως θεές. Με λίγα λόγια ήταν «αντικείμενο» λατρείας. Λογικό αν λάβουμε υπόψιν πως, χάρη στα αντανακλαστικά τους, κάποιες γάτες έχουν κατορθώσει να επιβιώσουν πέφτοντας από 32 ορόφους (320 μέτρα) στο έδαφος. Επίσης έχουν την ικανότητα να βγάζουν πάνω από 100 διαφορετικούς ήχους, τη στιγμή που οι σκύλοι βγάζουν μόλις 10. Σημειώνεται πως το μυαλό της γάτας είναι σε ποσοστό 90% ίδιο με αυτό του ανθρώπου. Πώς να μη γίνουν θεές..
Η αρχαία Αίγυπτος, η Μπάστετ και η Σεχμέτ
Η εξημέρωση της γάτας έγινε πριν από 4.000 χρόνια. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι λάτρευαν τη γάτα ως θεά του σπιτιού. Οι κατοικίδιες γάτες προστάτευαν τους αγρούς και τις οικίες από μολύνσεις που προκαλούσαν διάφορα βλαβερά ζώα, όπως τα ποντίκια, και μερικές φορές τις θεωρούσαν όπως τα πολεμικά θηλυκά λιοντάρια.
Υπάρχουν εικόνες και αγαλματίδια παντού στη χώρα αλλά δεν ήταν παρά μόνο μετά το 2000 π.Χ. που η πλήρως εξημερωμένη γάτα έκανε την εμφάνιση της στα σπίτια των Αιγυπτίων. Κατά τη διάρκεια του Νέου Βασιλείου της Αιγύπτου (1540 έως 1069 π.Χ.), υπήρχαν πολλές σκηνές σε τάφους που παρουσίαζαν γάτες ως τμήμα της καθημερινής ζωής. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι έπαιρναν τις γάτες τους μαζί τους στις κυνηγετικές τους εξορμήσεις αντί των σκυλιών και οι δημοφιλέστερες εξορμήσεις τους ήταν στα έλη όπου οι γάτες μπορεί να είχαν εκπαιδευθεί για να ανακτήσουν τα πτηνά και τα ψάρια. Μια άλλη κοινή σκηνή στα έργα ζωγραφικής στους τάφους ήταν η απεικόνιση μιας γάτας που καθόταν κάτω από το θρόνο μιας γυναίκας. Τις αποκαλούσαν συνήθως με τη λέξη Mit ή Miut, λέξη που χρησιμοποιούσαν για να δηλώσουν μεγάλη αγάπη. Επιπρόσθετα την ίδια λέξη χρησιμοποιούσαν για να απευθυνθούν στα παιδιά τους.
Φυσικά οι αρχαίοι Αιγύπτιοι έδωσαν θεϊκή μορφή στη γάτα. Μπαστέτ, ή Μπάστετ, είναι η ονομασία που συνήθως χρησιμοποιείται από μελετητές για να αναφερθούν σε μια θεά γάτα στην αρχαία αιγυπτιακή θρησκεία, που λατρευόταν τουλάχιστον από τη Δεύτερη Δυναστεία (περίπου 2890 π.Χ.). Αρχικά απεικονιζόταν μόνο με το σώμα μιας γάτας, αλλά αργότερα πήρε γυναικεία μορφή που είχε το κεφάλι μιας γάτας. Η Σεχμέτ ήταν επίσης μια θεότητα γάτα που αντιστοιχούσε στη σκοτεινή πλευρά. Η Σεχμέτ ήταν γνωστή ως η θεά του πολέμου και του λοιμού. Αυτές οι δυο αντιπροσώπευαν την ισορροπία των δυνάμεων της φύσης, κάτι αντίστοιχο με την Ταοϊστική αντίληψη του Γιν και του Γιάνγκ.
Ο ναός των «μανέκι νέκο» στην Ιαπωνία
Η Μανέκι Νέκο (Maneki Neko) είναι μια γάτα που συμβολίζει την καλοτυχία. Ο θρύλος λέει ότι ο Ναοτάκα Ίι (1590-1659) σαμουράι και νταϊμιό του Σογκουνάτου Τογκουάουα της περιόδου του Έντο και άρχοντας του Χικόνε, στη διάρκεια ενός κυνηγιού με τα γεράκια του, ξέσπασε καταιγίδα και βρήκε καταφύγιο σε ένα φτωχικό ναό όπου σώθηκε την τελευταία στιγμή από κεραυνό επειδή η Τάμα, η γάτα του αρχιερέα τού έκανε νεύμα να μπει στο ναό.
Ο Ναοτάκα Ίι έκανε δωρεά στο ναό, τον πήρε υπό την προστασία του και τον έκανε τόπο των οικογενειακών τάφων των Ίι. Στον Γκότοκου-τζι, όπως ονομάστηκε ο ναός μετά το θάνατο του Ναοτάκα Ίι, έχουν καταγωγή οι μανέκι νέκο (οι γάτες που κάνουν νεύμα). Στην Ιαπωνία υπάρχουν σε πολλά καταστήματα, εστιατόρια, εταιρείες και λέγεται ότι φέρνουν καλή τύχη στον ιδιοκτήτη τους. Στην Ελλάδα τις βλέπουμε συχνά σε κινέζικα μαγαζιά. Είναι αυτές οι χοντρές κεραμμυκές γάτες που κουνιέται το ένα χέρι πάνω κάτω.
Ο Γκότοκου-τζι βρίσκεται στην περιοχή Σεταγκάγια του Τόκιο. Απέχει περίπου 10 λεπτά με τα πόδια από το σταθμό Gotokuji στη γραμμή Odakyu και περίπου 5 λεπτά από τον σταθμό Miyanosaka στη γραμμή Tokyu Setagaya. Ο σταθμός Gotokuji απέχει μόλις 15 λεπτά από το σταθμό του Σιντζούκου, έτσι όταν βρεθείτε στο Τόκιο είναι πολύ εύκολο να επισκεφτείτε το ναό.
Το Ισλάμ απέναντι στις γάτες
Οι περισσότερες γάτες όπως και οι γατόφιλοι υπάρχουν στην Τουρκία. Ας μη ξεχνάμε και τη μασκότ της Αγίας Σοφίας, η οποία είναι μία γάτα που ζει πολλά χρόνια στο ναό. Δεν είναι καθόλου τυχαίο, αφού ορισμένοι συγγραφείς αναφέρουν ότι ο Προφήτης Μωάμεθ είχε μια αγαπημένη γάτα, με το όνομα Μουέζα. Μια λευκή όμορφη γάτα με πολύχρωμα μάτια. Λέγεται ότι η αγάπη του ήταν τόσο μεγάλη, που «θα προτιμούσε να έμενε χωρίς το μανδύα του παρά να ενοχλούσε μια γάτα που θα κοιμόταν επάνω σε αυτόν». Υπάρχει ένας μύθος ότι μια φορά, όταν ο προφήτης έπρεπε να πάει στην πρωινή προσευχή, ανακάλυψε ότι κοιμόταν στο μανίκι της ρόμπας του. Δεν μπορούσε να φορέσει τίποτα άλλο εκείνη την ημέρα. Για το λόγο αυτό, έκοψε προσεκτικά το μανίκι για να μην ενοχλήσει την αγαπημένη του γάτα. Έτσι, πήγε στην προσευχή με μια ρόμπα χωρίς το ένα μανίκι.
Υπάρχει κι άλλη εκδοχή. Ο Προφήτης Μωάμεθ έπρεπε να αποκόψει κάποια από τα ρούχα του. Κάποτε, κατά τη διάρκεια μιας συνομιλίας με τους μαθητές του στον κήπο, είδε ένα μικρό γούνινο πλάσμα στην άκρη της ρόμπα του. Όταν ο προφήτης τελείωσε την ομιλία του, η γάτα ήδη κοιμόταν πάνω στο ρούχο. Για να μην τη ξυπνήσει, έκοψε την άκρη της ρόμπα του.
Υπάρχει κι άλλη ενδιαφέρουσα ιστορία με τον Προφήτη. Ένας από τους εκπροσώπους των γατών έσωσε τον Αγγελιοφόρο του Αλλάχ από το δάγκωμα ενός φιδιού. Ένα πρωί καθώς ντυνόταν, είδε ότι η γάτα του δεν του επιτρέπει να ντυθεί. Όταν το φίδι φάνηκε από το μανίκι της ρόμπας, η γάτα το σκότωσε. Μετά από αυτό, ο προφήτης Μωάμεθ άρχισε να αγαπάει ακόμα περισσότερο τη Μουέζα.
Στο Κοράνι, υπάρχουν νόμοι σχετικά με πολλά ζώα, συμπεριλαμβανομένων των γατών. Αναφέρει πως αν κάποιος έχει εξημερώσει ένα μικρό γούνινο πλάσμα, είναι υπεύθυνος για αυτό. Για την κακομεταχείριση των γάτων στο Ισλάμ, κάθε μουσουλμάνος θα σταλεί στην κόλαση. Υπάρχει και μια ιστορία για μια γυναίκα που κρατούσε μια γάτα κλειδωμένη χωρίς φαγητό και ο Αλλάχ την τιμώρησε. Έτσι, εάν ένας μουσουλμάνος παίρνει μια γάτα στο σπίτι, πρέπει να τη φροντίσει, αλλιώς θα είναι υπεύθυνος ενώπιον του ανώτατου δικαστηρίου. Επιπλέον υπάρχει ακόμη και μια θεωρία. Την ημέρα της κρίσης, το ζώο θα εμφανιστεί δίπλα στο άτομο και θα κριθεί μαζί.
Η γάτα στην αρχαία Ελλάδα
Όταν η Αλκμήνη ήταν έγκυος από τον Δία στον ήρωα Ηρακλή, η Ήρα έπεισε τη θεά του τοκετού, Ειλείθυια, να εμποδίσει τη γέννα, αλλά η Γαλινθιάς (υπηρέτρια ή φίλη της Αλκμήνης) έσπασε το ξόρκι με τέχνασμα, ξεγελώντας την Ειλείθυια. Η τιμωρία της Γαλινθιάδας ήταν να μεταμορφωθεί σε γάτα, αλλά η Εκάτη (χθόνια θεά που συνδέεται με τη μαγεία, το σκοτάδι και τον κάτω κόσμο, αλλά παράλληλα βοηθά τους πολεμιστές στον πόλεμο, τους βασιλιάδες στην απονομή δικαιοσύνης, ενώ επίσης προστατεύει τους κυνηγούς και τους ψαράδες και προστατεύει τα κοπάδια), τη λυπήθηκε και την πήρε υπό την προστασία της. Σημειώνεται πως ο Ηρακλής αργότερα ίδρυσε ιερό στη Γαλινθιάδα, κοντά στο σπίτι του στη Θήβα.
Ελληνορωμαϊκή θρησκεία, σκανδιναβική θρησκεία, Μεσαίωνας κι άλλα
Για την ελληνορωμαϊκή θρησκεία, είναι το ιερό ζώο αλλά και το σύμβολο της σεληνιακής θεάς Ντιάνα, όπως και για την αντίστοιχη σεληνιακή θεά της Κέλτικης θρησκείας, την Κεριντουέν, όπου οι γάτες εκτελούν επίσης και τις προσταγές της στη Γη. Στη σκανδιναβική θρησκεία, το άρμα της θεάς Φρέγια το σέρνουν γάτες και χαίρουν την προστασία και αγάπη της.
Για όλη την Ευρώπη, από την αρχαιότητα μέχρι ακόμα και σήμερα, η γάτα σχετίζεται με τις μάγισσες. Δεν νοείται μάγισσα χωρίς γάτα, και λόγω αυτής της παράδοσης, κατά τη διάρκεια των Χρόνων της Φωτιάς («Κυνήγι των Μαγισσών» του Μεσαίωνα), η ύπαρξη γάτας στο σπίτι ήταν αποδεικτικό πως η κάτοικος είναι μάγισσα. Εξίσου ενδιαφέρον είναι πως κατά τον Μεσαίωνα, πίστευαν πως αν κάποιος ήταν σοβαρά άρρωστος, θα έπρεπε να τον πλύνουν και κατόπιν με το ίδιο νερό να πλύνουν μια γάτα. Έτσι η γάτα έπαιρνε την αρρώστια πάνω της και ο ασθενής γινόταν καλά.
Οι Ρωμαίοι τη θεωρούσαν σύμβολο ανεξαρτησίας, ενώ στην Ινδία γάτες εμφανίζονται στα έπη της Μαχαμπχαράτα κα της Ραμαγιάνα, με τον θεό Ίντρα μάλιστα να μεταμορφώνεται κάποια στιγμή σε γάτα. Στην Περσία υπάρχει ο θρύλος της δημιουργίας της περσικής γάτας, ως ανταμοιβής στον ήρωα Ρουστούμ από μάγο τη ζωή του οποίου είχε σώσει. Στην Κίνα, η θεά Λι-Σου (σχετιζόταν με τη γεωργία) συχνά απεικονιζόταν ως γάτα, ενώ ένας αρχαίος μύθος έλεγε ότι οι θεοί όρισαν τις γάτες ως επιστάτες του κόσμου, δίνοντάς τους μάλιστα τη δύναμη της ομιλίας – αλλά οι γάτες προτιμούσαν να τεμπελιάζουν και να παίζουν, και το είπαν στους θεούς, παραχωρώντας την ομιλία στους ανθρώπους. Οι άνθρωποι όμως, δεν μπορούσαν να καταλάβουν τους θεούς, οπότε και οι γάτες διατήρησαν ένα σημαντικό καθήκον, το να κρατούν τον χρόνο, διατηρώντας έτσι την τάξη. Στην Ιαπωνία η γάτα εκπροσωπεί το έλεος και την καλή τύχη, καθώς κάποια στιγμή, σύμφωνα με τον θρύλο, έσωσε τη ζωή ενός αυτοκράτορα.
Επίσης οι μάγοι συνηθίζουν να δίνουν δύο ονόματα στη γάτα τους. Το ένα όνομα είναι το κοινά γνωστό για όλους και αυτό που χρησιμοποιείται από όλους, ενώ το άλλο παραμένει γνωστό μονάχα στον/στην Μάγο/Μάγισσα και είναι και το πραγματικό της όνομα. Oι γάτες εύκολα μπορούν να γίνουν μέσο επίθεσης για τους εχθρικούς Μάγους/Μάγισσες, μα όχι εάν δε γνωρίζουν το πραγματικό όνομα της γάτας. Έτσι, προστατεύεται και η γάτα μα και ο κάτοχός της από μαγικές επιθέσεις.
Ακόμη και σήμερα οι γάτες θεωρούνται εξαιρετικά σημαντικές. Πέρα από την ολική εξαφάνιση ζουζουνιών και τρωκτικών πολλοί πιστεύουν ότι οι γάτες διώχνουν τα κακόβουλα πνεύματα. Παρά το πλούσιο ιστορικό λατρείας και εξύμνησης τους, παραμένουν ιδανική συντροφιά για τους ανθρώπους. Έτσι κι αλλιώς το γουργούρισμα της γάτας βοηθάει στην εξάλειψη του στρες και βελτιώνει τη διάθεση.
Μαρία Γερμαντζίδου, Δημοσιογράφος
