Ο όρος ΚΟΣΜΟΓΟΝΙΑ αναφέρεται στις θεωρίες που υπάρχουν περί δημιουργίας του σύμπαντος και συνεπώς του κόσμου όλου. Οι θεωρίες αυτές μπορεί να έχουν είτε μυθικό είτε θρησκευτικό είτε επιστημονικό χαρακτήρα. Στον επιστημονικό κλάδο κυριαρχεί η θεωρία της «Μεγάλης Έκρηξης», το λεγόμενο Big Bang, από όπου δημιουργήθηκε το σύμπαν. Σε επίπεδο θρησκείας και γενικά της μυθολογίας, οι διάφοροι λαοί του κόσμου έχουν αναπτύξει τις δικές τους ξεχωριστές ιστορίες σχετικά με την προέλευση του κόσμου.
Ακούστε την ανάγνωση του άρθρου
ΚΟΣΜΟΓΟΝΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΑ ΕΛΛΑΔΑ
Αν και υπάρχουν πολλές πήγες που μπορούν να περιγράψουν τη δημιουργία του κόσμου, οι κοσμογονικές αντιλήψεις των αρχαίων Ελλήνων στηρίζονται κυρίως στο ποιητικό έργο του Ησίοδου, «Θεογονία». Σύμφωνα με το έργο υπήρχαν τρεις γενιές δημιουργίας του κόσμου. Στην αρχή υπήρχε σκοτάδι, το Χάος από το οποίο δημιουργήθηκε η Γαία (Γη), ο Τάρταρος και ο Έρωτας. Ο Έρωτας όμως προϋπήρχε από την αρχή του χρόνου και λειτούργησε ως δύναμη της δημιουργίας. Έτσι, αρχίζει μια αλλεπάλληλη διαδοχή και γεννήσεις μεταξύ θεοτήτων και άλλων προσωποποιημένων στοιχείων.
Στη συνέχεια η Γαία γέννησε τον Ουρανό, τα βουνά και τη θάλασσα. Από την ένωσή της με τον Ουρανό γεννήθηκαν οι Τιτάνες. Από τους Τιτάνες, τον Κρόνο και τη Ρέα, γεννήθηκαν οι θεοί. Μετά τη σύγκρουση των θεών και των Τιτάνων, τις Τιτανομαχίες, οι θεοί αναδείχτηκαν ως οι κυρίαρχοι του σύμπαντος. Ο Ησίοδος στο έργο του δίνει περισσότερη έμφαση στη θεογονία παρά στη δημιουργία του ανθρώπου. Ωστόσο, θα πρέπει να αναφερθεί ότι ο άνθρωπος ήταν δημιούργημα των θεών και συγκεκριμένα του Προμηθέα.
Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι ο κόσμος χωρίζεται σε τρία επίπεδα. Ο ουρανός, ο οποίος παρουσιάζεται ως μια μεγάλη σφαίρα, στηρίζεται στις πλάτες του Τιτάνα Άτλαντα. Στην επιφάνεια της γης κατοικούν οι θεοί και οι άνθρωποι. Βέβαια, οι θεοί κατοικούν στην υψηλότερη κορυφή του Ολύμπου από όπου και επιτηρούσαν τους ανθρώπους. Κάτω από τη γη υπήρχε ο αποκαλούμενος Κάτω Κόσμος, δηλαδή ο κόσμος των νεκρών.
ΚΟΣΜΟΓΟΝΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΙΓΥΠΤΟ
Για τους κοσμογονικούς μύθους που είχαν αναπτυχθεί στην αρχαία Αίγυπτο αντλούμε πληροφορίες από τους διασωζόμενους παπύρους και τις τοιχογραφίες. Οι Αιγύπτιοι όμως είχαν αναπτύξει πολλές διαφορετικές ιστορίες περί δημιουργίας του κόσμου, οι οποίες κατά κάποιον τρόπο θεωρούνται συμπληρωματικές. Βέβαια, η κάθε πόλη είχε τη δική της ιστορία μέσα από την οποία πρωταγωνιστής ήταν ο θεός προστάτης της.
Για τους Αιγύπτιους τα δύο σημαντικά στοιχεία που καθόριζαν τις ζωές τους ήταν ο χρόνος και η ισορροπία του σύμπαντος. Ο χρόνος στην αρχή ήταν γραμμικός αλλά στη συνέχεια έγινε κυκλικός. Οι μύθοι τοποθετούνται στους πρώτους χρόνους και καθορίζουν το παρόν. Αφού ο χρόνος έγινε κυκλικός, οι μύθοι επαναλαμβάνονται και εμφανίζονται μέσα από τα γεγονότα του παρόντος. Η ισορροπία τους σύμπαντος, όπως την ονόμαζαν «μάατ», που ήταν επίσης σημαντική, εμφανίστηκε όταν δημιουργήθηκε ο κόσμος. Οι θεοί αλλά μετέπειτα και οι φαραώ έπρεπε να τη διατηρούν και να την προστατεύουν.
Όλοι οι μύθοι της κοσμογονίας αναφέρονται στην ανάδυση του κόσμου μέσα από τα νερά του χάους, Νουν. Σύμφωνα με τον μύθο που επικρατούσε στην πόλη της Ηλιούπολης, ο θεός Ατούμ δημιούργησε τον κόσμο, αποτελώντας την πηγή όλων των στοιχείων. Στη συνέχεια, δημιούργησε τον θεό Σου και τη θεά Τεφνούτ. Από την ένωση αυτών των δύο γεννήθηκαν ο θεός της γης Γκεμπ και η θεά του ουρανού Νουτ. Ο Γκεμπ και η Νουτ με τη σειρά τους γέννησαν τον Όσιρι, την Ίσιδα, τον Σετ και την Νέμφυδα. Οι εννέα αυτές θεότητες αποτελούν την λεγόμενη Εννεάδα και συνδέονται με τον κοσμογονικό μύθο της Ηλιούπολης. Τέλος, οι άνθρωποι γεννήθηκαν από τα δάκρυα του θεού Ατούμ.
ΚΟΣΜΟΓΟΝΙΑ ΣΤΗΝ ΙΝΔΙΑ
Οι αντιλήψεις των Ινδών για τη δημιουργία του κόσμου περιέχονται στα ιερά βιβλία των Ινδουιστών, τις Βέδες. Ο θεός που δημιούργησε τον κόσμο είναι ο Βράχμα, ωστόσο υπάρχουν διαφορετικές εκδοχές για το πως δημιουργήθηκε ο ίδιος.
Το σύμπαν στην πρωταρχική μορφή του βρισκόταν σε κατάσταση λήθαργου όταν το ξύπνησε το υπέρτατο πνεύμα του θεού. Σύμφωνα με μια από τις εκδοχές, ο ίδιος ο Βράχμα δημιούργησε τον εαυτό του και βγήκε μέσα από ένα χρυσό αυγό. Όταν το αυγό έσπασε, χωρίστηκε σε δύο μεγάλα κομμάτια από όπου προέκυψαν ο ουρανός και η γη, ενώ μικρότερα κομμάτια του αυγού έφτιαξαν το κάθε τι μέσα στο σύμπαν. Για την ινδική μυθολογία ο Βράχμα θεωρείται ο θεός της δημιουργίας και ο ένας από την Ινδουιστική τριάδα Τριμούρτι. Οι άλλοι δύο θεοί της τριάδας είναι ο Βίσνου ο οποίος θεωρείται ο προστάτης και συντηρητής του κόσμου και ο Σίβα που θεωρείται ο καταστροφέας.
Ο Βράχμα είχε τέσσερα κεφάλια και το κάθε ένα συμβολίζει την ιερή γνώση για την κάθε μια από τις τέσσερις Βέδες. Επιπλέον, είχε τέσσερα χέρια τα οποία συμβολίζουν την πανταχού παρουσία και παντοδυναμία του. Ως θεός της δημιουργίας, ο Βράχμα δημιούργησε τους υπόλοιπους θεούς αλλά και τους ανθρώπους. Η ινδική κοινωνία χωρίζεται σε κάστες και οι άνθρωποι δεν είναι όλοι ίσοι. Έτσι, οι άνθρωποι των τεσσάρων βασικών καστών προέρχονται από ξεχωριστά σημεία του σώματος του θεού.
Οι Βραχμάνοι που αποτελούν την άρχουσα τάξη και επί των πλείστων είναι δάσκαλοι ή ιερείς γεννήθηκαν από το κεφάλι του Βράχμα. Οι Ξατρίγια οι οποίοι είναι πολεμιστές και τοπικοί ηγεμόνες γεννήθηκαν από τα χέρια του. Από τη κοιλιακή κοιλότητα γεννήθηκαν οι Βαϊσίγιας που κατά κύριο λόγο είναι έμποροι και αγρότες και οι Σούντρα που είναι εργάτες και υπάλληλοι γεννήθηκαν από τα πόδια.
Τέλος, από το άκρο του ποδιού του γεννήθηκαν οι Νταλίτ ή αλλιώς οι λεγόμενοι «Ανέγγιχτοι». Πρόκειται για τους ανθρώπους που βρίσκονται εκτός του συστήματος των καστών και ζουν περιθωριοποιημένοι από την υπόλοιπη κοινωνία.
Σκάναρε και ακολούθησε την έρευνα
Γεωργία Γαϊδατζή, Δημοσιογράφος
