Μεταπηδήστε στο περιεχόμενο

ΥΠΟΓΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

«Άνθρωπος που πήγε στη Θεσσαλονίκη και είπε πως δεν του αρέσει, να μην τον εμπιστεύεσαι». Μία πρόταση που ειπώθηκε υπό μορφή αστεϊσμού, όμως κρύβει μια μεγάλη αλήθεια. Αναμφισβήτητα η πόλη μας διακατέχεται από μία μαγική ομορφιά, όμως δεν είναι μόνο η παραλία, τα αξιοθέατα, οι άνθρωποι, τα στενάκια, που την κάνουν ξεχωριστή. Είναι κάτι άλλο, κάτι που λίγοι αντιλαμβάνονται, που λίγοι βλέπουν, νιώθουν. Ακούγεται όλο αυτό υπερβολικό, αλλά νομίζω οι ρομαντικοί και οι μυστικιστές σίγουρα το αντιλαμβάνονται. Και σίγουρα δεν το αντιλαμβάνονται τη μέρα.

 Η Θεσσαλονίκη δεν είναι η πόλη που θα σου δείξει τα μυστικά τη μέρα, αλλά τη νύχτα. Τότε μπορεί κάποιος να αποκρυπτογραφήσει τα μυστικά της και να χαθεί στους δρόμους της, σε ένα χάσιμο που δεν θες να σε βρουν ποτέ. Το βράδυ οι μνήμες από το παρελθόν ξυπνάνε και σε μεταφέρουν σε μια άλλη εποχή, όπου η αίγλη και ο πλούτος κατέχουν κύριο ρόλο. Τα όνειρα ζωντανεύουν και ο καθένας μπορεί να αφήσει τον εαυτό του ελεύθερο να γίνει ένα με τη μαγεία που ξεδιπλώνεται μπροστά του. Που οφείλονται όλα αυτά όμως; Γιατί η όμορφη Θεσσαλονίκη είναι ικανή να γεννήσει τόσα πρωτόγνωρα συναισθήματα και να καθηλώσει τους πάντες με την απίστευτη ομορφιά που κρύβει στα σπλάχνα της; Ίσως γιατί έχει βγει από έναν κόσμο παραμυθένιο, μυστικό, ρομαντικό, αρχαίο καθώς τα κάστρα, οι πύργοι, οι βυζαντινές εκκλησίες, τα νεκροταφεία και οι υπόγειες στοές κατέχουν δεσπόζουσα θέση και την αντιπροσωπεύουν στο έπακρο. Όμως αυτό που θα ιντριγκάρει ένα θαρραλέο κυνηγό μυστηρίων είναι οι υπόγειες στοές. Αυτές είναι άλλωστε που εκπέμπουν και το μεγαλύτερο μυστήριο. Μια ολόκληρη πόλη κρύβεται κάτω από αυτό που βλέπουμε, μία πόλη που ξεκινάει από τα κάστρα και φτάνει έως το Λευκό Πύργο, που μόνο ένας ατρόμητος θα είχε το θάρρος να χαθεί στα βάθη της καθώς κανείς δεν ξέρει την έξοδο και ίσως ποτέ να μην τη μάθει κανείς. Εξάλλου χρησίμευε για να μεταφέρονται ελίτ πρόσωπα της αρχαίας εποχής κάτω από άκρα μυστικότητα, αλλά και με τεράστια άνεση. Πού υπάρχουν τέτοια μέρη όμως; Δυστυχώς έχουν σωθεί λίγα τέτοια μέρη, κυρίως κατακόμβες, γι’αυτό ευελπιστούμε να μας επιφυλάσσουν εκπλήξεις οι εργασίες για το μετρό.

Το γεγονός βέβαια ότι δεν έχουν ανακαλυφθεί όλες οι υπόγειες στοές δεν σημαίνει ότι δεν γίνονται εικασίες γι’ αυτό τον απαράμιλλης ομορφιάς κόσμο. Λέγεται λοιπόν ότι το δίκτυο στοών ξεκινάει από το Επταπύργιο, περνάει από την εκκλησία των Δώδεκα Αποστόλων και διασχίζοντας λοξά τα τείχη φτάνει στο λιμάνι. Πολύ πιθανόν αν ανακάλυπτε κανείς αυτό το δρόμο να γλιτώναμε αυτό το Γολγοθά που ονομάζεται κίνηση, αλλά δυστυχώς ακόμα αργεί μια τέτοια ανακάλυψη, φυσικά η ελπίδα πεθαίνει τελευταία. Επιπρόσθετα ένα ακόμη τέτοιο δίκτυο ξεκινούσε από το βορειοδυτικό κομμάτι των τειχών, περνούσε από το σημερινό Διοικητήριο και κατέληγε σε θαλάσσια ανοίγματα. Οι Ρωμαίοι, οι οποίοι ήταν δεξιοτέχνες στην κατασκευή δρόμων (εξάλλου όλοι οι δρόμοι οδηγούν στη Ρώμη!) επέκτειναν αυτά τα δίκτυα κάνοντας άλλα παράλληλα. Πολύ αργότερα η έντονη ανάγκη των Χριστιανών να εκτελούν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα κάτω από άκρα μυστικότητα τους οδήγησε στο να κάνουν ακόμη πιο πολύπλοκα αυτά τα δίκτυα και να δημιουργήσουν έναν ζωντανό λαβύρινθο κάτω από την πόλη! Οι έξοδοι αυτών των πολύπλοκων δικτύων βρίσκονταν σε διάφορες εκκλησίες φερ ειπείν αυτή του Αγίου Δημητρίου, της Αγίας Σοφίας, του Αχειροποίητου, του Οσίου Δαυίδ και ακόμη περισσότερες. Αυτές οι έξοδοι έδιναν τη δυνατότητα στους αυτοκράτορες να εντυπωσιάζουν τα ανυποψίαστα πλήθη καθώς δια μαγείας εξαφανίζονταν και εμφανίζονταν σε όλες τις εκκλησίες! Αυτό σε συνδυασμό με το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο αρκετών ανθρώπων της εποχής, οδήγησε στη θεοποίηση των αυτοκρατόρων και στην έντονη υπόνοια ότι κάτι μαγικό κρύβεται πίσω από αυτούς. Το 19ο αιώνα κατασκευάστηκε από τους «λαγουμτζήδες» η τελευταία σήραγγα για να αποφεύγεται ο έλεγχος στις πύλες. Βρισκόταν στην Άνω Πόλη, ξεκινούσε μέσα σε ένα σπίτι και κατέληγε σε ένα οίκο ανοχής έξω από τα τείχη. Τα «διόδια» ήταν δύο λίρες.  Όμως όλα αυτά που βρίσκονται κρυμμένα; Θύματα της κατασκευαστικής μανίας των δεκαετιών του ’50 και του ’60; Ή μήπως θα αποκαλυφθούν από τις ανασκαφές του μετρό; Μήπως όμως και θα καλυφθούν από τις κατασκευαστικές εταιρίες; Κατά καιρούς όλο και περισσότερα περάσματα έρχονται στο φως! Που θα τα βρείτε; Μα φυσικά κάτω ακριβώς από τα πόδια σας! Κοιτάξτε καλύτερα μια πλάκα πεζοδρομίου και θα καταλάβετε!

Ναι καλά ακούσατε! Κάτω από μια πλάκα πεζοδρομίου. Σίγουρα κανένας από μας δεν τις παρατηρεί λόγω του καθημερινού άγχους να προλάβουμε τις δουλειές μας, του στρες, της κίνησης, της έντονης κινητικότητας. Όμως αν κοιτάξει κανείς προσεκτικά μία τέτοια πλάκα θα διαπιστώσει πως υπάρχουν περίεργα σύμβολα πάνω σ’ αυτή και δεν είναι ούτε του Ο.Τ.Ε ούτε της Δ.Ε.Η. Το πεντάκτινο αστέρι στις διάφορες παραλλαγές του είναι το πιο διαδεδομένο σύμβολο που θα συναντήσει κανείς σε μία τέτοια πλάκα. Όμως και άλλα εκατομμύρια μαγικά σύμβολα κάνουν την εμφάνισή τους στις προαναφερθείσες, σύμβολα που δεν ανήκουν σε καμία κατασκευαστική και επιπλέον δεν υπάρχει και το όνομα καμίας  εταιρίας ή κάτι που να μαρτυράει ότι εξυπηρετούν βιομηχανικούς σκοπούς. Το αξιοσημείωτο είναι ότι αν κάποιος πάει σε καταστήματα που επιμελούνται την κατασκευή τέτοιων πλακών δεν θα βρει τέτοια σχέδια. Ο μύθος αναζωπυρώνεται ακόμη περισσότερο από το γεγονός ότι τέτοιες πλάκες δεν βρίσκονται μόνο σε δημόσιους χώρους αλλά και σε ιδιωτικούς, όπως αυλές σπιτιών, υπόγεια πολυκατοικιών, φωταγωγούς. Κάτι που σημαίνει ότι αν κάποιος θέλει να στείλει ένα μήνυμα με πλήρη μυστικότητα μπορεί να το καταφέρει μόνο μέσω αυτής της σύνδεσης που δημιουργείται από τις πλάκες!

Ας γνωρίσουμε όμως τις κατακόμβες που κοσμούν την πόλη μας και να χαθούμε στα μυστικά που έχουν να μας αποκαλύψουν.

Κατακόμβες Αγίου Δημητρίου.

Οι πιο διαδεδομένες της πόλης που ενισχύουν τους μύθους και τους θρύλους για την ύπαρξη μιας δεύτερης πόλης κάτω από αυτή που βλέπουμε. Η γνωστή σε μας «Κρύπτη», πριν μαρτυρήσει ο Άγιος, χρησιμοποιούνταν ως λουτρό από τους Ρωμαίους και φυλακίστηκε στο λουτρό διότι δεν ήταν ένας τυχαίος άνθρωπος. Ήταν γόνος οικογενείας ευγενών και στρατιωτικός του ρωμαϊκού στρατού και το γεγονός ότι κήρυττε το Χριστιανισμό εξόργισε τους Ρωμαίους, οι οποίοι τον φυλάκισαν και τον βασάνισαν μέχρι θανάτου. Γύρω στο 300 μ.Χ. εκτελέστηκε στα δημόσια λουτρά. Τότε οι γονείς του, όντας βουτηγμένοι στον πόνο και τη θλίψη, ζήτησαν την άδεια να χτίσουν ένα εκκλησάκι προς τιμήν του γιού τους. Με τα χρόνια τα λουτρά έκλεισαν και το εκκλησάκι θάφτηκε. Αυτό ήταν το έναυσμα του πυρός για τους Χριστιανούς να δημιουργήσουν τις λεγόμενες χριστιανικές κατακόμβες. Στην πυρκαγιά που σημειώθηκε το 1917 στη Θεσσαλονίκη αποκαλύφθηκε ο μυστικός κόσμος των κατακομβών και σταδιακά αποκαλύφθηκε ολόκληρος.
 

Κατακόμβες Αγίου Ιωάννη. 

Απέναντι από τον Ιερό Ναό της Αγίας Σοφίας, υπάρχει μια επιγραφή που σίγουρα λίγοι είναι αυτοί που την έχουν παρατηρήσει και ακόμη λιγότεροι εκείνοι που την ακολούθησαν. Στην επιγραφή αναγράφεται «Προς κατακόμβες Αγίου Ιωάννη». Ναι καλά ακούσατε. Σε εκείνον τον πολυσύχναστο δρόμο, γεμάτο βαβούρα και βιαστικούς περαστικούς που τρέχουν να προλάβουν τα καθήκοντά τους βρίσκεται ένας μικρός παράδεισος όπου μέσα του φιλοξενεί τις κατακόμβες του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου. Όποιος αφήσει για λίγο το στρες της ημέρας και πάρει απόφαση να κατέβει τα σκαλάκια που θα τον «οδηγήσουν» σε ένα παραδεισένιο τοπίο, σε μια όαση μέσα στο χάος της πόλης, σίγουρα δεν θα χάσει.

Κατεβαίνοντας, λοιπόν, τις σκάλες ο επισκέπτης θα αντικρίσει μια πανέμορφη αυλή, με δέντρα, λουλούδια και υπέροχες μυρωδιές της άνοιξης! Η ομορφιά της φύσης οργιάζει και μια απόλυτη ηρεμία επικρατεί στο χώρο. Στη συνέχεια, και αφού απολαύσει κάποιος αυτό το μαγικό τοπίο, υπάρχει η μικρή, γραφική εκκλησίτσα του Αγίου Ιωάννη, στην οποία κάθε Τρίτη τελείται και η λειτουργία. Μέσα στην εκκλησία βρίσκονται οι εν λόγω κατακόμβες, οι οποίες πραγματικά κρύβουν έναν αέρα παλιάς εποχής και μυστηρίου. Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι το 1890 έγιναν οι πρώτες ανασκαφές που αποκάλυψαν την ύπαρξη του ναού, ενώ πολλά χρόνια αργότερα, γύρω στο 1990, φυτεύτηκαν τα δέντρα που ομορφαίνουν το περιβάλλον και κατασκευάστηκε μια γυάλινη κατασκευή, η οποία βοήθησε στο να κλείσει ο χώρος. Ευτυχώς η κατασκευή, αν και σύγχρονη, δεν έβλαψε καθόλου τη μοναδικότητα, την απλότητα και την αρχαιότητα του χώρου.

Οι μύθοι γύρω από τις κατακόμβες πολλοί και μυστηριώδεις. Ένας από αυτούς μιλάει για το γεγονός της ένωσης των καταπακτών της εκκλησίας του Αγίου Ιωάννη με αυτές του Αγίου Δημητρίου σε μια ευθεία δύο χιλιομέτρων. Δεν έχει βρεθεί ακόμη ένα στοιχείο που να επιβεβαιώνει κάτι τέτοιο και επιπροσθέτως λέγεται ότι ο Άγιος Δημήτριος μαρτύρησε μέσα σε αυτές τις κατακόμβες. Ένα ακόμη μη αποδεδειγμένο γεγονός είναι ότι οι κατακόμβες ενώνονταν με την Αγία Σοφία, κάτι το οποίο ειπώθηκε από μια ευσεβής γυναίκα που είχε την καλοσύνη να μοιραστεί τις γνώσεις της πάνω σε αυτό το θέμα μαζί μας. Ακόμη, μας ενημέρωσε ότι οι βαφτίσεις διαδραματίζονταν στις κατακόμβες του Αγίου Ιωάννη αποκλειστικά και μόνο. Γι’ αυτόν κιόλας το λόγο ονομάστηκε και ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή.

Ένας ακόμη θρύλος, αναφέρει ότι πριν από πολλούς αιώνες είχε ξεσπάσει μια φωτιά στη γύρω περιοχή, η οποία όμως δεν επεκτάθηκε στο μέρος που ήταν τοποθετημένη η εικόνα του Αγίου. Ήταν εμφανές ότι επρόκειτο για θαύμα. Κατεβαίνοντας στις κατακόμβες, κάτι που μου κίνησε το ενδιαφέρον ήταν πως κάτω από μια συγκεκριμένη εικόνα του Αγίου ήταν τοποθετημένα χαρτάκια με ονόματα ανθρώπων και πάνω από τα ονόματα ήταν γραμμένες οι λέξεις «περί υγείας». Αυτό φανερώνει την τεράστια δύναμη που έχει η εικόνα, ώστε οι πιστοί να εναποθέτουν  τις ελπίδες τους σε μια επικείμενη ανάρρωση συγγενών ή φίλων τους σε αυτή.

Επιπλέον, υπήρχε έντονη υγρασία στο χώρο, πράγμα που επιβεβαιώνει το γεγονός που ειπώθηκε από τον Πατέρα Δημήτριο σε μια συνέντευξή του, ότι δηλαδή η κατασκευή του ναού χρονολογείται στη ρωμαϊκή περίοδο όπου χρησιμοποιούνταν ως λουτρά, ενώ οι κατακόμβες χρησίμευαν σαν υπόγειες δεξαμενές γεμάτες νερό. Ακόμη και σήμερα αναβλύζει νερό από εκεί.

Ο επίλογος αυτού του υπέροχου ταξιδιού γράφτηκε μια με μια μικρή περιπέτεια που μας γέμισε με μυστήριες σκέψεις και ερωτηματικά. Καθώς επεξεργαζόμασταν τον εξωτερικό χώρο, δηλαδή την υπέροχη αυλή, εντοπίσαμε δύο μάτια να μας κοιτάνε επίμονα.

Αρχικά τρομοκρατηθήκαμε και έπειτα διαπιστώσαμε ότι επρόκειτο για τη γυναίκα που φρόντιζε το χώρο της εκκλησίας. Το γεγονός είναι για πιο λόγο αυτή η γυναικά μας περιεργαζόταν με τόση επιμονή; Υπερβολή, αλλά μήπως υπάρχει κάτι σε εκείνο τον τόπο που ίσως δεν πρέπει να το ξέρουν πολλοί; Ποιος ξέρει. Ίσως και το γεγονός ότι πολλοί κάτοικοι της Θεσσαλονίκης δεν έχουν προσέξει αυτή την όαση να μην είναι και τόσο αθέλητο.

Κατακόμβες Αγίας Σοφίας.

Λέγεται ότι συνδέονταν με αυτές του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου. Η αλήθεια είναι πως στην επίσκεψη μας ανακαλύψαμε μία πλάκα, η οποία προεξείχε από το έδαφος και παρέπεμπε αρκετά σε μια μορφή κατακόμβης. Κατακόμβη λοιπόν η απλά μια λάθος τοποθετημένη πλάκα;

Κρύπτη Μακεδονικού Αγώνα.

Στα έγκατα της Μητρόπολης της Θεσσαλονίκης υπάρχει μια κρύπτη που κατάφερε να διασωθεί έως και σήμερα. Βρίσκεται σε βάθος 3,5 μέτρων κάτω ακριβώς από το Ιερό Βήμα του Μητροπολιτικού ναού και είχε την ικανότητα αυτός που γνώριζε τα μυστικά της κρύπτης να μεταφέρεται και στο Μητροπολιτικό μέγαρο, αλλά και στο Ελληνικό Προξενείο. Όσοι ήταν «μυημένοι» μπορούσαν να έχουν πρόσβαση στην κρύπτη μέσω μιας καταπακτής στο χώρο του Ιερού όπου κατέβαιναν με τη βοήθεια μιας κρεμαστής σκάλας. Το έργο κατασκευάστηκε κάτω από άκρα μυστικότητα και χωρίς να αντιληφθούν οι Οθωμανικές αρχές το παραμικρό. Λίγα άτομα γνώριζαν την ύπαρξη της καθώς θα ήταν επικίνδυνο να μαθευτεί η ύπαρξή της. Την ύπαρξή της φανέρωσε αρκετά χρόνια μετά ο σεισμός του ’79, ο οποίος με τις ζημιές που δημιούργησε την αποκάλυψε. Τώρα χρησιμοποιείται ως αρχαιολογικός χώρος και υπάρχουν μέσα εκθέματα του Μακεδονικού Αγώνα.

Η ανακάλυψη αυτού του φανταστικού υπόγειου κόσμου δύσκολη έως και ακατόρθωτη. Έως τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο πολλές υπόγειες στοές σώζονταν και έδιναν καταφύγιο σε χιλιάδες θύματα αυτού του βάναυσου και απάνθρωπου πολέμου. Επιπλέον πολλοί άφοβοι τουρίστες επιθυμούσαν να τις ανακαλύψουν και ο ήχος του τραμ ηχούσε στα αυτιά τους σαν κεραυνός. Ποιος ξέρει ίσως όλα αυτά ξανάρθουν κάποτε στο φως. Όμως μήπως θα χαθεί όλη η μαγεία αν αποκαλυφθούν τα μυστικά της «απόρθητης» Θεσσαλονίκης; Δεν νομίζω ότι αυτή η πόλη είναι διατεθειμένη να ανοίξει τα χαρτιά της. Ευτυχώς..! 

Σκάναρε και προχώρησε την έρευνα:

Έρευνα, Τζίνα Σαμπάνη (δημοσιογράφος)

Share this!

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *