Στις ειδήσεις που μεταφέρουν τα ΜΜΕ, σε κάθε μορφή, ακούγονται συχνά περιστατικά εξτρεμισμού. Επίσης στο διαδίκτυο δημοσιεύονται βίντεο που δείχνει λ.χ. έναν «μουσουλμάνο εκπρόσωπο» που αναφέρεται στη βία απέναντι στη γυναίκα για σωφρονιστικούς λόγους, σύμφωνα πάντα με το Κοράνι. Ναι μεν αναφέρεται πως ο άνδρας μπορεί να τιμωρήσει τη γυναίκα σε περιπτώσεις απείθειας, ανυπακοής ή για λόγους βελτίωσης χαρακτήρα, αλλά ο ισλαμικός φονταμενταλιασμός έχει παρερμηνεύσει αυτά τα λόγια.
Η γυναίκα στο Κοράνι
«Οί άνδρες είναι ανώτεροι των γυναικών ένεκα της ιδιότητος δι’ ης ο Θεός ύψ’ωσε τους μέν επί των δέ, και διότι οι άνδρες προικίζουσι τάς γυναίκας εκ του πλούτου αυτών… Ονειδίζετε εκείνας, ων την απείθειαν πτοεισθε. Θέλετε ορίσει εις αυτάς χωριστήν κοίτην, τύπτοντες αυτάς. Εάν όμως ύπακούωσιν υμάς, έστε προς αυτάς ευμενείς» (Αι Γυναίκες, 4:38).
Επιπροσθέτως υπάρχουν πολλοί άνθρωποι της μουσουλμανικής θρησκείας που διατηρούν την ανισότητα μεταξύ των δύο φύλων και μειώνουν τη θέση της γυναίκας, όπως στο Ιράκ και στο Ιράν. Εν παραδείγματι σύμφωνα το μεγάλο μουσουλμάνο θεολόγο Al Ghazali, «ο γάμος είναι ένα είδος σκλαβιάς για τη γυναίκα. Καθήκον της είναι η απόλυτη υπακοή στον άνδρα σε κάθε πράγμα, εκτός εάν αυτό βρίσκεται σε αντίθεση με τους νόμους του Ισλάμ».
Βέβαια το Κοράνι, τονίζει ότι οι γυναίκες «οφείλουσι να εκπληρώσι τα εαυτών καθήκοντα ώς αρμόζει, οι δε άνδρες να προσφέρωνται προς αυτάς μετά δικαιοσύνης, αλλ’ έχουσι την εαυτών εξουσίαν» (Η Βούς, 2:228). Που και αυτό δίνει πάτημα στο να βάλουν τη γυναίκα πιο κάτω από τον άνδρα. Επίσης, κατά τη μουσουλμανική θρησκευτική παράδοση, ο Μωάμεθ είπε χαρακτηριστικά για τη στάση της γυναίκας προς τον σύζυγο της: «Αν είχα εξουσία για το προσκύνημα, θα έδινα εντολή να προσκυνά η γυναίκα τον άνδρα της» [1].
Οι απαγορεύσεις σε Ιράν, Ιράκ, Αίγυπτο και Συρία
Κάθε σύζυγος είναι υποχρεωμένη να έχει στάση προσοχής απέναντι στο σύζυγό της και να τον υπακούει, εκτός εάν αυτός θέλει κάτι το οποίο είναι θρησκευτικά απαγορευμένο. Αυτή διαμένει στην κατοικία του άνδρα της. Δίχως την άδειά του, δεν μπορεί να κάνει επισκέψεις, ούτε και ελεύθερη επαγγελματική ζωή, όπως αναφέρεται στο pemptousia.gr. Επίσης αν γυναίκα φοράει μπούρκα, δεν μπορεί να δείξει το πρόσωπο της στο αντίθετο φύλο, ακόμα και σε ορισμένους συγγενείς λ.χ τα ξαδέλφια του συζύγου, εκτός κι αν πρόκειται για την ατομική της ασφάλεια.
Το ισλάμ
Πρόκειται για μονοθεϊστική θρησκεία, η οποία διαμορφώθηκε με το κήρυγμα και τη δράση του Προφήτη Μωάμεθ (Μουχάμαντ) στις αρχές του 7ου αιώνα. Ωστόσο είναι και ένα πολιτικό και πολιτιστικό σύστημα αξιών.
Η ρίζα της αραβικής γλώσσας σλμ (ασλαμα) παράγει κάποιες έννοιες, όπως η λέξη ισλάμ που σημαίνει υποταγή, καθώς δηλώνει δε την εθελοντική υποταγή κάποιου στο Θεό. Ο όρος μουσλίμ παράγεται από την ίδια ρίζα και μεταφράζεται ως υποτασσόμενος. Αυτό σημαίνει ότι ο υποτασσόμενος, δηλαδή ο πιστός, που υποτάσσεται στο Θεό εθελοντικά, επειδή αυτή είναι η επιθυμία και η επιλογή του. Ο πρώτος όρος, Ισλάμ, δηλώνει τη θρησκεία. Ο δεύτερος όρος, μουσλίμ, δηλώνει τον πιστό της θρησκείας αυτής, από τον οποίο παράγουμε τον εξελληνισμένο όρο Μουσουλμάνος.
Σύμφωνα με πληροφορίες του hea.edu.gr, υπάρχει μια σειρά προφητών της ιουδαιοχριστιανικής παράδοσης από τον Αβραάμ και τον Ισαάκ ως τον Ιωάννη τον Βαπτιστή και τον Χριστό. Σύμφωνα με τα κείμενα, ο Μωάμεθ δεν είναι μόνο ο μεγαλύτερος, αλλά και ο τελευταίος όλων των προφητών. Όταν ο Μουσουλμάνος ομολογεί την πίστη του δεν το κάνει με ένα σχετικά μακρύ κείμενο, με σημαντικό θεολογικό και φιλοσοφικό υπόβαθρο και μεγάλη ιστορία, όπως το χριστιανικό Πιστεύω, αλλά με μια εξαιρετικά σύντομη φράση: «Ένας ο Θεός και προφήτης του ο Μωάμεθ».
Εφόσον ο Θεός αποκάλυψε τα πάντα στον προφήτη Του, ο τελευταίος είναι απεσταλμένος του Πρώτου και συγκεντρώνει στα χέρια του κάθε εξουσία. Η φράση του Χριστού «ἀπόδοτε τὰ τοῦ Καίσαρος Καίσαρι καὶ τὰ τοῦ Θεοῦ τῷ Θεῷ» δεν υπάρχει στο Ισλάμ. Όταν ο προφήτης αναλήφθηκε στους Ουρανούς, άφησε ως διάδοχό του έναν τοποτηρητή – χαλίφη. Αυτός συγκέντρωσε στα χέρια του όλες τις εξουσίες, πολιτικές και θρησκευτικές. Ήταν ταυτόχρονα πολιτικός και θρησκευτικός ηγέτης.
Έτσι λοιπόν άρχισε να διαμορφώνεται ο Νόμος, δηλαδή τη Σαρία. Ο Ισλαμικός Νόμος θεωρείται Θείος και αφορά κάθε πτυχή της ανθρώπινης δραστηριότητας, λ.χ πολιτική και ιδιωτική. Βέβαια δεν πρόκειται για μια σειρά σαφών διατάξεων, γιατί υπάρχουν διαφορετικές ερμηνείες (φιγκχ) των διατάξεων, έχουν διαμορφωθεί διαφορετικές σχολές ερμηνείας, πολλές φορές αλληλοσυγκρουόμενες, και κάθε ισλαμική παραφυάδα έχει τις δικές της ερμηνευτικές σχολές. Έτσι πάντως, δυστυχώς, δημιουργείται προπαγάνδα με αποτέλεσμα να βασανίζεται η γυναίκα. Αλλά δεν ισχύει σε όλες τις χώρες.
Κάποια από τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν, σχετίζονται με τη δημιουργία πολλών διαφορετικών κλάδων. Όπως η διαίρεση είναι αυτή των Σουνιτών και των Σιητών. Οι πρώτοι θεωρούνται οι «ορθόδοξοι» Μουσουλμάνοι και είναι οι πολυπληθέστεροι με κέντρο τις αραβικές χώρες και την Τουρκία, ενώ οι δεύτεροι κυριαρχούν στο Ιράν.
Ένα άλλο πρόβλημα είναι ότι εξέλιπαν τόσο οι χαλίφες, για τους Σουνίτες, όσο και οι ιμάμηδες, περίπου το αντίστοιχο των χαλιφών για τους Σιήτες. Το συγκεκριμένο χρειάζεται ανάλυση από ειδικό και δεν είμαστε σε θέση να το σχολιάσουμε, προκειμένου να μη γίνει παραπληροφόρηση.Πάντως στο σύγχρονο Ισλάμ δεν υπάρχει πρόσωπο που να συγκεντρώνει στα χέρια του όλες τις εξουσίες ως τοποτηρητής του προφήτη Μωάμεθ.
Από αυτό το γεγονός προκύπτει και ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα. Αν δεχθούμε τη βασική αρχή της μη διάκρισης πολιτικής και θρησκευτικής εξουσίας, ποιο πρόσωπο συγκεντρώνει τις εξουσίες αυτές σήμερα; Άλλοι Μουσουλμάνοι δίνουν την απάντηση ότι εφόσον τέτοιο πρόσωπο δεν υπάρχει και δεν μπορεί να υπάρξει πρέπει πλέον να γίνει η διάκριση αυτή. Υπάρχουν όμως άλλοι Μουσουλμάνοι που πιστεύουν ότι η διάκριση είναι μη ισλαμική, άσχετη με την παράδοσή τους, δυτική μεταρρύθμιση και πρέπει να απορριφθεί.
Ισλαμισμός και απουσία δημοκρατίας και ειρήνης
Η δεύτερη αυτή κατηγορία διαμορφώθηκε πάνω στον τρόπο με τον οποίο κατανόησε το Ισλάμ. Γι’ αυτούς, το Ισλάμ έχει ως σκοπό την εξάπλωση σε ολόκληρο τον κόσμο με οποιοδήποτε μέσο, βίαιο ή μη. Αυτό αποκαλείται Ισλαμισμός. Οι σχετικές αντιλήψεις ανάγονται στον 9ο αι. και στον Άχμαντ ιμπν Χανμπάλ, ένα νομομαθή θεολόγο, ο οποίος δημιούργησε την αυστηρή σχολή σκέψης – Χανμπάλι Ισλάμ -που ακολούθησαν και κατέστησαν ακόμα πιο αυστηρή μεταγενέστεροι μεταρρυθμιστές όπως ο Μοχάμαντ ιμπν Γαζάλι (π.1058-1111) – ο οποίος θεωρείται ο πρώτος Μουσουλμάνος που ασχολήθηκε με το θέμα της απόρριψης της κοσμικής φιλοσοφίας και της επιστήμης – και ο Μοχάμαντ αμπντ αλ Γουάχαμπ (1703-1792), όπως αναφέρεται στο hea.edu.gr.
Στη σχολή των Γουάχαμπι ο Ισλαμικός Νόμος είναι η βάση για έναν τρόπο ζωής σύμφωνο με τις αρχές του Κορανίου. Αυτές οι σχολές εμφανίστηκαν εξαιτίας διαφόρων γεγονότων, όπως ήταν η πτώση του σουνιτικού χαλιφάτου της Βαγδάτης στα χέρια των Σελτζούκων Τούρκων, οι Σταυροφορίες, η ανάδυση της ισχύος των ευρωπαϊκών δυνάμεων, η αποικιοκρατία κι άλλα.
Ως Ισλαμισμός σήμερα νοείται το κίνημα που απαιτεί την εφαρμογή του Ισλαμικού Νόμου ως νόμο του κράτους και βεβαίως αποσκοπεί στην παγκόσμια κυριαρχία του Ισλάμ, αρνούμενο τη διάκριση θρησκείας και κράτους. Αν και ένας Ισλαμιστής είναι και κατ’ ανάγκην Μουσουλμάνους, ένας Μουσουλμάνος δεν είναι κατ’ ανάγκην Ισλαμιστής. Η εμφάνιση του κινήματος στον σύγχρονο κόσμο, αν και έχει παλαιές ρίζες, οφείλεται στην αποικιοκρατία. Ως αντίδραση στην αποικιοκρατία εμφανίστηκε και ο εθνικισμός, ο οποίος είναι ενωτικός όλων των μελών ενός έθνους ασχέτως θρησκεύματος. Είναι ο εθνικισμός που κέρδισε την επιρροή στις μουσουλμανικές χώρες ως τη δεκαετία του 1980. Ο Ισλαμισμός μεταξύ των Σουνιτών κέρδισε έδαφος από τη δεκαετία του 1990 και εντεύθεν, κυρίως λόγω της οικονομικής, πολιτικής, ιδεολογικής και στρατιωτικής χρεοκοπίας του εθνικισμού των Αράβων. Πράγματι, ο εθνικισμός γνώρισε μόνο ήττες στα πεδία των μαχών με τον υπέρτατο εχθρό, το κράτος του Ισραήλ, γεγονός που, σε συνδυασμό με την οικονομική δυσπραγία, τη βαθιά διαφθορά και την καταναγκαστική επιβολή των δικτατορικών καθεστώτων στις αραβικές χώρες, έστρεψε προς άλλες αναζητήσεις. Ο Ισλαμισμός ήταν η προφανής εναλλακτική πρόταση, τουλάχιστον για ορισμένους Μουσουλμάνους.
Τζιχαντισμός ή κίνημα του τζιχάντ
Εδώ πάμε σε πιο βαθιά νερά, σε πιο εξτρεμιστικές απόψεις. Είναι μια έννοια αναφερόμενη στο Κοράνι, η οποία θεωρεί ότι οι μουσουλμάνοι έχουν καθήκον να μεταδώσουν τη μουσουλμανική θρησκεία με τη βία ή χωρίς τη βία. Το τζιχάντ στην ουσία σημαίνει οποιαδήποτε σύγκρουση η οποία προκαλείται για λόγους αρχής ή πίστης, και μεταφράζεται ως ιερός πόλεμος. Ο Τζιχαντισμός είναι η ιδεολογία των Μουτζαχεντίν (ενόπλων πολεμιστών) και των Ισλαμιστών τρομοκρατών. Από τη δεκαετία του 1990 αντιπροσωπεύεται από την τρομοκρατική οργάνωση Αλ Κάιντα και το Μέτωπο Άλ Νούσρα.
Οι τζιχαντιστές θεωρούν ως εχθρούς τους Χριστιανούς, τους Εβραίους, τους Παγανιστές, τους Αθέους, τους Ινδουιστές, τους Βουδιστές και άλλες διαφορετικές θρησκευτικές ομάδες, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις, όπως στο Συριακό Εμφύλιο Πόλεμο, στρέφονται εναντίον των Σιιτών μουσουλμάνων και των Αλεουιτών. Βέβαια τα πράματα αλλάζουν για όσους ομολογούν πίστη σε μια θεία αποκάλυψη, ιδιαίτερα για τους Χριστιανούς και τους Εβραίους, οι οποίοι έχουν την επιλογή είτε να ασπασθούν το Ισλάμ ή να υποταχθούν στην Ισλαμική κυριαρχία και να καταβάλλουν κεφαλικό και έγγειο φόρο. Αν απορριφθούν και οι δύο αυτές επιλογές, τότε κηρύσσεται τζιχάντ. Η κραυγή Allah Akbar, που σημαίνει Ο Θεός είναι ο μέγιστος, Θεός μοναδικός, ο μόνος μέγας ακούγεται από τη φωνή του μουεζίνη, όταν καλεί σε προσευχή από τον μιναρέ. Είναι επίσης η κραυγή των επιτιθέμενων μουσουλμανικών στρατευμάτων ή των τρομοκρατών που γίνονται καμικάζι αυτοκτονίας.
Επιγραμματικά, δεν είναι όλοι οι Μουσουλμάνοι Ισλαμιστές. Κατά ανάλογο τρόπο, δεν είναι και όλοι οι Ισλαμιστές Τζιχαντιστές. Οι Τζιχαντιστές όμως είναι οπωσδήποτε Ισλαμιστές. Λόγω των συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή δημιουργείται η παρεξήγηση της ταύτισης του Ισλάμ με τον Ισλαμισμό. Το Ισλάμ είναι η θρησκεία των Μουσουλμάνων σε όλο τον κόσμο με ιερό βιβλίο το Κοράνι. Οι Ισλαμιστές, υποσύνολο του Ισλάμ, αντιτίθενται στα εθνικιστικά ολοκληρωτικά καθεστώτα των χωρών τους υποστηρίζοντας τη δημοκρατία.
Οι Τζιχαντιστές είναι υποσύνολο του Ισλαμισμού. Δεν είναι όλοι οι Ισλαμιστές Τζαχαντιστές. Τζιχαντιστές είναι όσοι πιστεύουν ότι ο μόνος τρόπος για την επίτευξη των ιερών σκοπών του Ισλαμισμού είναι ο πόλεμος με κάθε τρόπο σε κάθε τόπο. Επίσης οι δημοσιογράφοι θα πρέπει να πρέπει να προσέχουν όταν αναφέρονται σε τέτοιους όρους διότι δημιουργείται προπαγάνδα. Αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ρατσισμός και ενίοτε κοινωνικός αποκλεισμός. Καμία θρησκεία δεν είναι εχθρική. Μετατρέπεται σε εχθρική από αυτούς που την παραποιούν και φυσικά από την κουλτούρα της κάθε χώρας.
Μαρία Γερμαντζίδου, Δημοσιογράφος
[1] Ιμπραχίμ (Αβραάμ) Χαλίλ Νταμπούρ, Γάμος και Οικογένεια κατά το Ισλάμ, Θεσσαλονίκη, 1990, 242.
