Διαχρονικά, το αγαθό της ζωής παραμένει το πολυτιμότερο δώρο που έχει χαριστεί στον άνθρωπο ενώ, ταυτόχρονα, έχει δοθεί και στον ίδιο το χάρισμα να τη δημιουργήσει. Ανά τους αιώνες, η διαδικασία της εγκυμοσύνης και της γέννησης συνδέθηκαν άρρηκτα με ήθη κι έθιμα, που ενδύονταν είτε με παραδοσιακό, είτε με θρησκευτικό χαρακτήρα.

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

Στην Αρχαία Ελλάδα, για δέκα συναπτές ημέρες από τον τοκετό, η μητέρα θεωρούνταν μολυσμένη, γεγονός που την υποχρέωνε σε κατ΄ οίκον περιορισμό, ενώ επιτρεπόταν η επαφή με ελάχιστους ανθρώπους. Το νεογέννητο γινόταν επίσημα αποδεκτό από τα μέλη της οικογενείας την πέμπτη ή την έβδομη ημέρα, μετά τη γέννησή του, κατά τη διάρκεια μιας τελετής, γνωστή ως «Αμφιδρόμια». Το όνομα του παιδιού που προερχόταν από ευκατάστατη οικογένεια, επιλεγόταν σε μια ξεχωριστή τελετή, τη «Δεκάτη». Ενδεχομένως, να πρόκειται για την τελετή που έθετε τέλος στην περίοδο «μόλυνσης» της μητέρας. Ταυτόχρονα, καθιστούσε το βρέφος μέλος του κοινωνικού συνόλου.

Όμως και στη σύγχρονη εποχή συναντάει κανείς πληθώρα εθιμών, που διαφέρουν από τόπο σε τόπο.

ΚΥΠΡΟΣ

Στην κυπριακή παράδοση, η εγκυμονούσα όφειλε να κρατήσει κρυφή την εγκυμοσύνη της διότι πίστευαν ότι μόνο έτσι θα γεννούσε ένα όμορφο παιδί. Επιπλέον, σε όλη τη διάρκεια της κύησης, η μέλλουσα μητέρα αν αντίκριζε κάτι αφύσικο – στα κυπριακά «παραξόρτικον» – δε θα έπρεπε να αγγίξει κανένα σημείο του σώματός της, πριν σταυρώσει τρεις φορές την κοιλιά της.

Κατά τη διάρκεια του τοκετού, ο ομφάλιος λώρος δενόταν με κόκκινο μετάξι, ενώ η διαδικασία ολοκληρωνόταν με το άλειμμα του βρέφους με κρασί κι αλάτι. Σύμφωνα με μια θεωρία, το αλάτι θα το προστάτευε από τις αρρώστιες και ταυτόχρονα, θα του πρόσφερε μια στιβαρή σωματική διάπλαση.

 

ΕΘΙΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ…

Στην Κάρπαθο εντοπίζει κανείς μια σειρά από έθιμα, αντιλήψεις, αλλά και προλήψεις, συνυφασμένες με την εγκυμοσύνη και τον τοκετό. Μεταξύ άλλων, ξακουστοί φαίνεται να είναι οι θεσμοί που απαιτούσαν την απομάκρυνση της στείρας γυναίκας.
Την 3η του Φλεβάρη, ημέρα γιορτής του Αγίου Συμεών, προστάτη των εγκύων, η εγκυμονούσα απαγορευόταν να αγγίξει κάποιο μελανό αντικείμενο, καθότι η παράδοση μήνυε ότι το παιδί θα γεννιόταν με σκουρόχρωμο δέρμα.

Επιπλέον, κατά την παράδοση, στην κούνια του νεογέννητου κι αβάπτιστου ακόμη μωρού, τύλιγαν ένα κομμάτι ψωμί. Υπήρχε η πεποίθηση ότι έτσι θα προφυλασσόταν από κάθε ασθένεια ή ατύχημα, μέχρι τη στιγμή της βάπτισής του, κατά την οποία θα αποκτούσε τον προστάτη του ονόματος που θα λάμβανε.

Κατά τα έθιμα της Κρήτης, στην έγκυο προσφερόταν από τις γειτόνισσες ένα πιάτο περιποιημένο φαγητό «για την ξένη ψυχή», όπως έλεγαν, που κουβαλούσε στην κοιλιά της.
Η γέννηση ενός αγοριού συνοδευόταν, πάντοτε, από εκκωφαντικούς, χαρμόσυνους πυροβολισμούς, γεγονός που δεν ίσχυε για τη γέννηση του κοριτσιού. Η μητέρα και το νεογέννητο δέχονταν την ευλογία του παπά στο σπίτι, κατά τις τρεις πρώτες ημέρες μετά τη γέννηση. Μετά το πέρας λίγων ημερών, το μωρό εκκλησιαζόταν με το όνομα που σκέφτονταν να το βαπτίσουν. Ουκ ολίγες παραδόσεις που σχετίζονται με τη γέννηση, εντοπίζονται και σε παγκόσμια κλίμακα.

 

…ΚΑΙ ΟΛΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

ΡΩΣΙΑ

Στη Ρωσία κυριαρχεί η αντίληψη ότι η εγκυμοσύνη είναι κάτι ‘μεταδοτικό’, γι’ αυτό και μια γυναίκα που δεν επιθυμεί να μείνει έγκυος, θα πρέπει να αποφύγει να αγγίξει την κοιλιά της εγκυμονούσας. Επιπλέον, παραδοσιακά προσφέρεται από τον πατέρα ένα συμβολικό ποσό στη νοσοκόμα που παραδίδει το νεογέννητο.

ΜΕΞΙΚΟ

Στο Μεξικό, η έντονη ναυτία στη διάρκεια της κύησης ερμηνεύεται ως δείγμα ότι το μωρό που θα γεννηθεί, θα έχει πλούσια μαλλιά. Ευρύτερα, στη Λατινική Αμερική, υπάρχει η πεποίθηση ότι αν η εγκυμονούσα δε φάει το φαγητό που έχει λιγουρευτεί, τότε το μωρό της θα αποκτήσει εκ γενετής ένα σημάδι στο σχήμα του συγκεκριμένου φαγητού.

ΙΑΠΩΝΙΑ

Στην Ιαπωνία είθισται ο ομφάλιος λώρος να αποθηκεύεται μέσα σε ένα ξύλινο κουτί, που προσφέρεται στους γονείς από το νοσοκομείο. Το κουτί περιλαμβάνει μια μικρή κούκλα ντυμένη με ένα κιμονό. Μέσα σε αυτό το κιμονό, φυλάσσεται ο ομφάλιος λώρος. Σύμφωνα με τη θεωρία, μέσω αυτής της διαδικασίας επιτυγχάνεται η καλή σχέση ανάμεσα στη μητέρα και το βρέφος.

ΑΙΓΥΠΤΟΣ

Στην Αίγυπτο, βαρύνουσας σημασίας φαίνεται πως είναι ο αριθμός «7», ο οποίος παρουσιάζει άμεση σύνδεση με το θαύμα της ζωής. Κατά την έβδομη ημέρα μετά τον τοκετό, η μητέρα ντύνει το βρέφος στα λευκά και στη συνέχεια το τοποθετεί σε ένα κόσκινο. Έπειτα, πραγματοποιεί απαλές κινήσεις. Με τη συμβολική αυτή κίνηση πιστεύεται ότι το μωρό θα αποκτήσει εφόδια, ώστε να μπορέσει να αντιμετωπίσει τις ενοχλητικές καταστάσεις που θα συναντήσει στη ζωή του.

ΤΑΫΛΑΝΔΗ

Στο Μπαλί, το νεογέννητο εκλαμβάνεται ως μια ύπαρξη που κατήλθε από τον ουρανό. Η θεϊκή διάσταση που προσδίδεται, επιτάσσει την ομαλή μετάβασή του στον κόσμο των ανθρώπων. Έτσι, η παράδοση απαγορεύει την επαφή του μωρού με το έδαφος για τις πρώτες 210 ημέρες μετά τη γέννηση.

 

ΜΑΛΑΙΣΙΑ

Στη Μαλαισία, το ξύρισμα του κεφαλιού του βρέφους, γνωστό ως η “τελετή του mundan”, ακολουθείται ακόμη και σήμερα από κάποιες οικογένειες. Το ξύρισμα των μαλλιών διαδέχεται η πλύση του κεφαλιού με gangajal, δηλαδή αγιασμένο νερό. Κατόπιν, μια κρέμα φτιαγμένη από κουρκουμά και σανδαλόξυλο απλώνεται στο κεφάλι του μωρού. Η παράδοση θέλει τη συγκεκριμένη κρέμα να καταπραΰνει και να προσφέρει ίαση σε οποιονδήποτε τραυματισμό.

ΑΝΑ ΘΡΗΣΚΕΙΑ

ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ

Όσον αφορά τη θρησκευτική διάσταση της γέννησης, πλείστες εμφανίζονται οι ξεχωριστές παραδόσεις της κάθε θρησκείας.
Στη χριστιανική παράδοση, η είσοδος κάποιου στους κόλπους της Εκκλησίας εξασφαλίζεται μέσω του ιερού μυστηρίου του βαπτίσματος και του χρίσματος. Το βάπτισμα του μωρού προσφέρει την ψυχική κάθαρση. Κατά τη διάρκεια του μυστηρίου, το μωρό βυθίζεται κι αναδύεται τρεις φορές μέσα στην κολυμπήθρα, ως σύμβολο του τριήμερου ενταφιασμού και της Ανάστασης του Χριστού.

ΙΣΛΑΜΙΣΜΟΣ

Κατά τον Ισλαμισμό, το βρέφος πρέπει να τυλίγεται στα λευκά, σύμβολο της αγνότητας, καθότι η παράδοση λέει ότι λευκό είχε φορέσει κι ο Προφήτης Μωάμεθ στα δικά του παιδιά. Έπειτα, ψιθυρίζουν δύο προσευχές, μία σε κάθε αυτί. Η προσευχή που ψιθυρίζεται στο αριστερό αυτί του μωρού αποτελεί και τη ‘βάπτισή’ του. Ταυτόχρονα, μέσω της διαδικασίας, το βρέφος εισέρχεται στη θρησκεία. Την έβδομη ημέρα μετά τη γέννηση πραγματοποιείται και η τελετή της ονοματοδοσίας του.

 

ΒΟΥΔΙΣΜΟΣ

Στο Βουδισμό, όταν η εγκυμονούσα αρχίσει να διανύει τον όγδοο μήνα της κύησης, λαμβάνει χώρα μια τελετή κατά την οποία ψάλλουν προσευχές που θα εξασφαλίσουν την καλή υγεία της μητέρας και του μωρού.

ΙΝΔΟΥΙΣΜΟΣ

Στον Ινδουισμό, τριάντα μέρες μετά τη γέννηση, οι γονείς προχωρούν στην τελετή της ονοματοδοσίας, στην οποία επιβεβαιώνεται το όνομα που θα δοθεί, εν τέλει, στο μωρό. Παράλληλα, κατά τη διάρκεια της τελετής, το κεφάλι του μωρού ξυρίζεται τελείως.

Δέσποινα Ακριτίδου, Αρθρογράφος