Έννοιες και ετυμολογία
Στους προϊστορικούς χρόνους, φαίνεται ότι οι μητριαρχικές κοινωνίες ήταν πολύ διαδεδομένες, αν και οι κοινωνικές σχέσεις άλλαξαν μετά την πρώτη μόνιμη εγκατάσταση πληθυσμών, όταν η γεωργία έγινε ο βασικός άξονας της οικονομίας. Αυτή, ήταν ουσιαστικά και η περίοδος που η πατριαρχική δομή των κοινωνιών έγινε η κυρίαρχη τάση.
Στο μεγαλύτερο μέρος των κοινωνιών, ανά τους αιώνες, έχει επιλεχθεί ένα κοινωνικό σύστημα που εξυπηρετεί ηθικές και ιδεολογικές αυθεντίες, δίδει κοινωνικά προνόμια, κατά πολύ μεγάλο ποσοστό, στον ανδρικό πληθυσμό και ονομάζεται πατριαρχία.
Η καταγωγή της λέξης είναι αρχαιοελληνική και εκπορεύεται από τις λέξεις πατήρ και αρχή, δηλαδή εξουσία του πατέρα (ανδρικό φύλο).
Ο Φεμινισμός, από την άλλη, ξεκίνησε ως κοινωνικό κίνημα και μπορεί να χρονολογηθεί από τον Διαφωτισμό, από το 1785 και μετά. Είχε και έχει ακόμα ως στόχο τον περιορισμό και την εξάλειψη της έμφυλης ανισότητας και την προώθηση των δικαιωμάτων, των συμφερόντων και των ζητημάτων των γυναικών στην κοινωνία. Η λέξη Φεμινισμός ξεκίνησε να χρησιμοποιείται από το 1897 και προήλθε από την πρωτοϊταλική λέξη “fēmanā”, που σημαίνει γαλουχώ, θηλάζω.
Ενώ υπάρχει η λαϊκή πεποίθηση ότι το πατριαρχικό κοινωνικό σύστημα είχε, ανέκαθεν, απέναντί του το κοινωνικού κίνημα του φεμινισμού, ωστόσο, ουσιαστικά, αυτό ήταν που γέννησε την ανάγκη της δημιουργίας του φεμινισμού, καθώς υπήρξε έντονα το αίσθημα της γυναικείας απελευθέρωσης και της επίτευξης της ισότητας των φύλων.
Η Πατριαρχία ως κοινωνικό προϊόν
Η πατριαρχία, όπως τη γνωρίζουμε, εκδηλώνεται στην κοινωνική, νομική, πολιτική, θρησκευτική και οικονομική οργάνωση, μιας σειράς διαφορετικών πολιτισμών. Οι περισσότερες σύγχρονες κοινωνίες είναι, στην πράξη, πατριαρχικές κοινωνίες.
Η πατριαρχία στηρίζεται σε ένα σύστημα ιδεών, που εξηγεί και δικαιολογεί την αντρική κυριαρχία και την αποδίδει σε φυσικές διαφορές, ανάμεσα στους άντρες και τις γυναίκες. Οι κοινωνιολόγοι τη θεωρούν κοινωνικό προϊόν και όχι προϊόν εγγενών διαφορών ανάμεσα στα φύλα. Μελετήθηκαν τρόποι με τους οποίους οι ρόλοι των φύλων επηρέασαν τη δυναμική ανάμεσα στις γυναίκες και τους άντρες. Οι βασικοί παράγοντες που έφεραν τη γυναίκα σε κατώτερη κοινωνική θέση, γεννήθηκαν κατά τη μετάβαση της οικονομίας από το στάδιο των κυνηγών – τροφοσυλλεκτών, στο ανώτερο σύστημα παραγωγής, που βασίστηκε στη γεωργία, την κτηνοτροφία και τη βιοτεχνία.
Η υποβάθμιση της γυναίκας στην κοινωνία, ήταν το αποτέλεσμα ραγδαίων κοινωνικών αλλαγών, που κατέστρεψαν τις ισότιμες πρωτόγονες κοινωνίες, οι περισσότερες από τις οποίες ήταν μητριαρχικές και αντικαταστάθηκαν με μια πατριαρχική, ταξική κοινωνία. Το νέο πατριαρχικό, ταξικό μοντέλο, χαρακτηριζόταν από πολλές μορφές διακρίσεων και ανισοτήτων, συμπεριλαμβανομένης της ανισότητας μεταξύ των φύλων, από τα αρχικά του στάδια.
Φεμινισμός: Ένας κοινωνικός ακτιβισμός
Ο φεμινισμός, ως κοινωνικό κίνημα, εστιάζει στην τεκμηρίωση της ανισότητας του φύλου και των αλλαγών στην κοινωνική θέση και εκπροσώπηση των γυναικών. Ο Φεμινιστικός πολιτικός ακτιβισμός, συνήθως κάνει εκστρατείες σε φλέγοντα κοινωνικά θέματα, όπως το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης του σώματος της γυναίκας και της αναπαραγωγικής της ικανότητας, όπως π.χ. την άμβλωση, την ενδο-οικογενειακή βία, τις άδειες και τα επιδόματα μητρότητας, την διεκδίκηση ίσων μισθών για την ίδια εργασία, τη σεξουαλική παρενόχληση, τις διακρίσεις και τη σεξουαλική βία και τα τελευταία χρόνια, τις γυναικοκτονίες!
Τα θέματα που εξερευνώνται στον φεμινισμό περιλαμβάνουν την πατριαρχία, τα στερεότυπα διακρίσεων λόγω φύλου και παραδοσιακών ρόλων των φύλων, καθώς και την προβολή της γυναίκας ως σεξουαλικά καταπιεσμένο αντικείμενο.
Σε μια εποχή που, παρά το γεγονός ότι τα τεχνολογικά επιτεύγματα και η επιστήμη έχουν προχωρήσει τόσο, είναι απορίας άξιο, πώς έχει πυροδοτηθεί μια έξαρση συντηρητισμού και θρησκευτικού φονταμενταλισμού. Το παρελθόν και το μέλλον του φεμινισμού φαίνεται να αφορά, εν τέλει, τη μισή και παραπάνω ανθρωπότητα και που, παρά την εξέλιξή του, έχει πολύ δρόμο ακόμα να διανύσει. Τα ντοκουμέντα και οι αριθμοί, στις μέρες μας, καταρρίπτουν κάθε ισχυρισμό ότι ο αγώνας για την ισότητα έχει ήδη κερδηθεί.
Κλείνοντας, είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι η ισότητα των φύλων, θέλει μία κοινωνία όπου άντρες και γυναίκες θα μοιράζονται, εξίσου, αγαθά, υποχρεώσεις και δικαιώματα, σε όλους τους τομείς όπως η εργασία, η πολιτική, η ηγεσία, ο ελεύθερος χρόνος και τέλος, η φροντίδα στην οικογένεια και στην προσωπική ζωή.
Αν και η χώρα μας ακολουθεί τους στρατηγικούς άξονες της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής, αναφορικά με την Ισότητα των Φύλων και τις επιταγές της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας, η πραγματικότητα, όπως τη βιώνουμε, φαίνεται ότι απέχει παρασάγγας.
Φωτεινή Παπάζογλου, Δημοσιογράφος
