Τα πολιτικά σκάνδαλα και η διαπλοκή των πολιτικών προσώπων που κατέχουν καίριες πολιτικές θέσεις με μεγάλους οικονομικούς παράγοντες και μεσάζοντες, δεν αποτελεί ένα πολιτικό και κοινωνικό φαινόμενο που εμφανίζεται μόνο στις μέρες μας ή έχει εμφανιστεί συστηματικά μόνο στην χώρα μας. Εάν κάποιος ανατρέξει σε ιστορικά βιβλία και διαβάσει σχετικά με την θητεία των πολιτικών προσώπων που ηγήθηκαν της ιστορίας μιας χώρας, θα διαπιστώσει ότι υπάρχουν πολλά παραδείγματα πολιτικής διαφθοράς και κομματικής σήψης. Γι’ αυτό και δεν αποτελεί μια είδηση ή ένα ιστορικό γεγονός που πρέπει να μας προκαλεί εντύπωση. Στη παρούσα έρευνα λοιπόν, θα γίνει αναφορά σε κάποιους προέδρους των ΗΠΑ που έχουν αφήσει κακή υστεροφημία καθώς και στη κατάχρηση της πολιτικής τους εξουσίας.
Richard M Nixon (Θήτευσε στη θέση αυτή κατά τα έτη 1969–74)
Το πολιτικό σκάνδαλο του «Watergate» θα στιγματίσει για πάντα την θητεία του Nixon. Πιο συγκεκριμένα, το σκάνδαλο αυτό, μέσα στο οποίο εμπεριέχονταν πολιτικά σκάνδαλα που ακολούθησαν την διακυβέρνηση του Nixon και τα οποία αποκαλύφθηκαν έπειτα από την σύλληψη πέντε διαρρηκτών μέσα στα γραφεία της Δημοκρατικής Εθνικής Επιτροπής στο δαιδαλώδες κτίριο του Watergate, έλαβε χώρα στις 17 Ιουνίου του 1972. Στις 9 Αυγούστου του 1974, ο πρόεδρος Nixon κατηγορήθηκε ποινικά για την προσπάθειά του να καλύψει το σκάνδαλο.
Συνοπτικά μπορούν να αναφερθούν τα εξής: Στις 17 Ιουνίου 1972, κατά την διάρκεια προεκλογικής εκστρατείας, η αστυνομία συνέλαβε τους πέντε διαρρήκτες μέσα στα γραφεία της Δημοκρατικής Εθνικής Επιτροπής στο δαιδαλώδες κτίριο του Watergate, εκ των οποίων οι τέσσερις αποτελούσαν πρώην ενεργά μέλη της CIA προβαίνοντας μάλιστα σε ενέργειες εναντίον του Φιντέλ Κάστρο στην Κούβα. Ο πέμπτος, ονόματι James W. McCord Jr., ήταν υπεύθυνος της ασφάλειας της Επιτροπής Επανεκλογής του Πρόεδρου και ήταν γνωστός αργότερα στα αγγλικά ως «CREEP». Η δε Επιτροπή Επανεκλογής είχε ως Πρόεδρο τον πρώην πληρεξούσιο δικηγόρο του Nixon, τον John Mitchell. Η σύλληψη των πέντε ανδρών έγινε γνωστή μέσα από τα φύλλα της εφημερίδας «Washington Post» που κυκλοφορήθηκε την επόμενη ημέρα από την τέλεση του σκανδάλου.
Όσον αφορά τον πρόεδρο Nixon, αυτό που πρέπει να σημειωθεί δεν είναι τόσο η ενέργειά του σχετικά με την εξουσιοδότηση- έγκριση που παρείχε στους πέντε διαρρήκτες να εισέλθουν μέσα στο κτίριο του Watergate κατά την διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, αλλά τα ψέματα που εξαπέλυσε καθώς και οι προσπάθειες που κατέβαλε για να καλύψει το σκάνδαλο.
Μάλιστα, όταν ένας πρόεδρος αναγκάζεται από τις συνθήκες να μιλήσει δημόσια στη τηλεόραση και να απολογηθεί λέγοντας για τον εαυτό του ότι δεν είναι απατεώνας, τότε πρόκειται για την δημιουργία ενός πολύ σοβαρού πολιτικού ζητήματος που μπορεί κάλλιστα να προκαλέσει και πολιτειακή ανωμαλία. Ακόμη, μετά από μια ενδελεχή έρευνα του αμερικανικού Κογκρέσου, η οποία ωθήθηκε έπειτα από την σκληρή και ρηξικέλευθη ερευνητική δημοσιογραφία που άσκησαν οι συντάκτες της εφημερίδας «Washington Post», καθιστά τον Nixon τον πρώτο πρόεδρο στην ιστορία της Αμερικής που αναγκάζεται να παραιτηθεί από το αξίωμά του.
Παράλληλα με τα ανωτέρω στο σημείο αυτό, πρέπει να γίνει μνεία στον τρόπο με τον οποίο γίνεται η απαγγελία ποινικής κατηγορίας σε έναν πρόεδρο των ΗΠΑ. Το αμερικανικό Σύνταγμα καθιστά δύσκολη την διαδικασία αυτή. Πρωτίστως, η Βουλή των Αντιπροσώπων πρέπει να περάσει τις νομικές διατάξεις που αφορούν την απαγγελία κατηγορίας-πρόκειται για μία λίστα από ποινικά εγκλήματα- κατοχυρώνοντάς τα με την πλειοψηφία των βουλευτών. Στο σημείο αυτό σημειώνεται ότι ο πρόεδρος κατηγορήθηκε για την ποινικά κολάσιμη πράξη του που αφορούσε την εμπλοκή του σε πολιτικό σκάνδαλο. Μολαταύτα, δεν καθαιρέθηκε αμέσως από το αξίωμά του καθώς η υπόθεσή του έπρεπε να περάσει από εξέταση και από την Γερουσία, η οποία συγκαλείται εν προκειμένω ως δικαιοδοτικό όργανο-δικαστήριο και η οποία ακροάται και τις δύο πλευρές, εκτιμώντας όλα τα προσκομιζόμενα και επικαλούμενα αποδεικτικά μέσα. Μόνο εάν η Γερουσία στη συνέχεια ψηφίσει υπέρ της καταδίκης του προέδρου με την πλειοψηφία των 2/3, τότε ο πρόεδρος των ΗΠΑ πρέπει να αποπεμφθεί από το αξίωμά του.
Μολαταύτα, το σκάνδαλο του «Watergate» αποτελούσε απλά μια αφορμή ή αλλιώς, ένα μικρό σύμπτωμα των χρόνιων παθογενειών που είχε η πολιτική του Nixon. Ειδικότερα, επρόκειτο για έναν άνθρωπο ψυχολογικά ανασφαλή, νάρκισσο και παρανοϊκό. Οι Φιλελεύθεροι παρατηρούσαν ότι ο Nixon εκμεταλλευόταν τα πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά τραύματα της αμερικανικής κοινωνίας, τα οποία εμφανίζονταν κατά τα τελευταία έτη της δεκαετίας του 1960, όπως για παράδειγμα ήταν οι πολιτικές δολοφονίες των Martin Luther King και Bobby Kennedy, καθώς και οι βαθιές τομές που συνέβησαν σε πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο μετά τον πόλεμο στο Βιετνάμ. Όλα αυτά τα γεγονότα, συνετέλεσαν στην προσέλκυση πολιτικών οπαδών προς το μέρος του καθότι ο ίδιος υποσχόταν ότι θα καταφέρει να αποβάλλει τους φόβους τους.
Ακόμη, η στρατηγική που ακολουθούσε ο Nixon αφορούσε την προσέλκυση ανθρώπων από τη νότια πλευρά των ΗΠΑ προκειμένου να αποκτήσει την υποστήριξη από το Κόμμα των Ρεπουμπλικάνων στο νότο. Στο όνομα της αφύπνισης των έγχρωμων για την διεκδίκηση της ελευθερίας τους, οι λευκοί ψηφοφόροι είχαν ενδοιασμούς και επιφυλάξεις για τους χειραφετημένους Άφρο-Αμερικανούς και ένιωθαν αποξενωμένοι από τους Δημοκρατικούς. Οι τελευταίοι είχαν επιβάλλει τη νομοθεσία των πολιτικών δικαιωμάτων. Επίσης, σύμφωνα με τα λεγόμενα του τεθνεώτος προ δεκαπενταετίας και ιδιόρρυθμου δημοσιογράφου Hunter S. Thompson, ο Nixon «αντιπροσωπεύει αυτή την σκοτεινή, παραδόπιστη, αθεράπευτα βίαιη πλευρά του Αμερικανού τον οποίο σχεδόν κάθε χώρα στον κόσμο έχει μάθει να φοβάται και να απεχθάνεται».
Warren G Harding (Θήτευσε στη θέση αυτή κατά τα έτη 1921–23)
Ο Harding, όπως άλλωστε και ο Nixon, έχει μια υστεροφημία που υπέστη φθορά εξαιτίας των σκανδάλων που ταλάνισαν την διακυβέρνησή του. Όσον αφορά τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του πρέπει να αναφερθεί ότι επρόκειτο για έναν κοινωνικό, ευχάριστο, αισιόδοξο και προσιτό άνθρωπο. Η πολιτική διαφθορά του είναι απότοκο της συναναστροφής του με τους παλιούς του φίλους καθώς και της αδυναμίας του να ορθώσει το ανάστημά του σε οποιονδήποτε.
Ο Harding έλαβε το χρίσμα της υποψηφιότητας με το Κόμμα των Ρεπουμπλικάνων το 1920 μόνο και μόνο επειδή η παράδοση- εθιμοτυπία βρέθηκε σε τέλμα και όλοι οι υποψήφιοι στράφηκαν σε εκείνον. Αυτός αποτελούσε έναν άσημο νεότερο Γερουσιαστική από το Οχάιο και επιλέχθηκε ως ο αποδιοπομπαίος τράγος. Κατά την εκλογή του, ο Harding παρεκτράπηκε κατά την διάρκεια της ομιλίας του, πράγμα που συνήθιζε να κάνει και σε άλλες ομιλίες του, δίνοντας φρούδες ελπίδες και μάταιες υποσχέσεις στους ψηφοφόρους του περί επαναφοράς της χώρας στη «κανονικότητα», ενώ η λέξη αυτή εισήχθη από τότε στο λεξιλόγιο της πολιτικής και υφίσταται μέχρι και σήμερα.
Ο νεολογισμός αποτελούσε όμως ένα απλό ευχολόγιο, επειδή ο Harding επιθυμούσε να κάνει μια στροφή στο πρότυπο ζωής των μικρών πόλεων, συμπεριλαμβανομένων όλων των ηθικών αξιών, νιώθοντας αποστροφή προς την μεγαλομανία και τον ουτοπισμό (όπως εκλαμβανόταν από κάποιους) του WoodrowWilson, του οποίου η προεδρία έληξε μετά την αποτυχία της προσπάθειάς του να μετατρέψει τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής σε Σύνδεσμο (Λίγκα) Εθνών.
Σε αντίθεση με τον προκάτοχό του, ούτε και οι πιο ένθερμοι υποστηρικτές του Harding θα μπορούσαν να τον αποκαλέσουν ιδιαίτερα ευφυή ή γνώστη σχετικά με τον κόσμο. Όμως, αυτό το οποίο στιγμάτισε την πολιτική διακυβέρνηση του Harding και αποτέλεσε την πολιτική αποτυχία του ήταν η διαρκής αίσθηση ότι ήταν βρισκόταν στον Λευκό Οίκο που ήταν για τον ίδιο ένα μέρος έξω από τα νερά του. Ο ίδιος όμως διαβεβαίωνε ότι η θέση του ως πολιτικά ικανού προέδρου ανήκε στη κορυφή ή έστω κοντά στη κορυφή των προέδρων των ΗΠΑ που είχαν θητεύσει μέχρι τότε, σύμφωνα με μια σύγχρονη έρευνα ειδικών που αφορούσε τους «καλύτερους» και τους «χειρότερους» προέδρους που έχουν περάσει ποτέ από τις ΗΠΑ.
Επίσης, ο Harding αγαπούσε το να παίζει πόκερ ενώ ακόμη φημιζόταν για τις ερωτικές του περιπέτειες. Και τα δύο πάθη του συνετέλεσαν στην όλο και λιγότερη ενασχόληση με την διακυβέρνηση της χώρας. Το υπουργικό του συμβούλιο καθώς και οι επίσημες συναντήσεις του περιελάμβαναν μεγάλες συντροφιές- κλίκες από παλιούς γνώριμους από τις περιοχές του Μάριον και του Οχάιο, ενώ ακόμη μέσα σε αυτές τις κλίκες περιλαμβάνονταν και αρκετοί από τον συγγενικό του κύκλο. Πολλοί από τους ευνοούμενούς του απέκτησαν περιουσιακά στοιχεία με παράνομα ανταλλάγματα που λάμβαναν και άφησαν κυριολεκτικά εξίσου έκπληκτους τόσο τους ανθρώπους του Κογκρέσου όσο και τους έμπειρους δημοσιογράφους της εφημερίδας «Washington» από την παγερή αδιαφορία τους για τις ευθύνες που τους ανατέθηκαν στα χαρτοφυλάκια που ανέλαβαν.
Το πιο ανήκουστο σκάνδαλο που έλαβε χώρα κατά την διάρκεια της διακυβέρνησης του Harding περιελάμβανε την εσκεμμένη αλλαγή της τιμής των αδειών για την γεώτρηση πετρελαίου στις δημόσιες εκτάσεις. Το γεγονός της διαπλοκής του σε ένα τέτοιο σκάνδαλο διαφθοράς για την ικανοποίηση και την ένδειξη μεγάλης εύνοιας των δικών του προσώπων, αποδεικνύει πόσο λίγο είχε τον έλεγχο της διακυβέρνησής του. Ακόμη, το σκάνδαλο αυτό έφθασε στο φως της δημοσιότητας μόνο όταν ο Harding πέθανε από εγκεφαλική αιμορραγία σε ηλικία 57 ετών. Μάλιστα, ο κόσμος τον τίμησε και τον έκλαψε ως έναν πρόεδρο που ήταν ήπιος και χαμηλών τόνων. Είναι μάλιστα ο μοναδικός Αμερικανός πρόεδρος που υπέστη τέτοια κατάρρευση της υστεροφημίας του.
Andrew Jackson (Θήτευσε στη θέση αυτή κατά τα έτη 1829–37)
Όταν ο Jackson ανέλαβε τα καθήκοντά του, διοργάνωσε ένα πάρτι στον Λευκό Οίκο στο οποίο ήταν προσκεκλημένοι τόσο όλοι οι πολιτικοί των ΗΠΑ και όλη η αφρόκρεμα της υψηλής κοινωνίας, όσο και οι απλοί πολίτες. Μολαταύτα, οι καλεσμένοι γέμισαν με αποφάγια τον Λευκό Οίκο, ψαλιδίζοντας ακόμη και μικρά κομμάτια από τις κουρτίνες, παίρνοντάς τα σαν σουβενίρ.
Ο προκάτοχός του John Quincy Adams,τον οποίο ο Jackson είχε κερδίσει στις προεδρικές εκλογές σε μια ελεεινά υποτονική εκλογική αναμέτρηση, ήταν τόσο τρομοκρατημένος από τον θρίαμβο του Jackson, φθάνοντας στο σημείο να αρνηθεί να παρακολουθήσει την τελετή απονομής του χρίσματος. Ο Adams έμεινε στην ιστορία ως ο μοναδικός πρόεδρος των ΗΠΑ που μποϋκόταρε την πιο σημαντική μέρα του πολιτικού του διαδόχου. Άνδρες σαν τον Adams που κατάγονταν από μια οικογένεια της Μασαχουσέτης η οποία μαχόταν για την Ανεξαρτησία και φοβόταν για την επιβίωση της Δημοκρατίας (κυρίως ο πατέρας του, ο JohnAdams), έβλεπαν τον Jackson ως έναν χυδαίο και ανήθικο δημαγωγό. Θα μπορούσε να είναι ένας τύραννος στους Ναπολεόντειους χρόνους, καθώς ήταν ένας άνθρωπος που δεν έδειχνε κανέναν σεβασμό για την ισορροπία των δυνάμεων που επέτασσε το Σύνταγμα ή η νομοθεσία.
Ο Jackson ήταν ο πρώτος πρόεδρος που καταγόταν από τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα και έγινε διάσημος ως ο στρατηγός που είχε νικήσει τους Βρετανούς στη μάχη στη Νέα Ορλεάνη το έτος 1815. Πρωτύτερα ήταν γνωστός για την αγορά ενός οικισμού σκλάβων στη Τενεσί το έτος 1803. Επίσης, ήταν γνωστός για την συμμετοχή του σε μια υψηλού προφίλ μονομαχία με τον διάσημο τότε Αμερικανό δικηγόρο και μονομάχο Charles Dickinson, το έτος 1806. Έπειτα από την μάχη στη Νέα Ορλεάνη συνέχισε να κερδίζει περισσότερη φήμη, μαχόμενος τους Ινδιάνους της Κομητείας του Σεμινόλ.
Ως προς την άσκηση των προεδρικών του καθηκόντων, ο Jackson ήταν ο πιο ευέξαπτος χειριστής της προεδρικής εξουσίας του να ασκεί το βέτο (αρνησικυρία), πράγμα που ως τότε δεν γινόταν από τους προέδρους των ΗΠΑ. Ο ίδιος σταμάτησε το Κογκρέσο από το να ξοδεύει χρήματα στη κατασκευή νέων δρόμων και οδικού δικτύου και εμπόδισε την επανίδρυση της Τράπεζας των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Μάλιστα, επιχείρησε να ασκήσει έλεγχο στη προμήθεια χρημάτων και υπηρέτησε ως δανειστής της τελευταίας ευκαιρίας. Και οποιαδήποτε πολιτική πρόκληση και αν αντιμετώπισε, η γλώσσα του ήταν υπερφίαλη και υπερβολική. Πιο συγκεκριμένα, απευθυνόμενους στους διευθυντές της Τράπεζας των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής έγραφε: «Είστε ένα κρησφύγετο από οχιές και κλέφτες. Σκοπεύω να σας διώξω και μα τον Θεό, θα σας διώξω». Όταν έπαυσε να είναι πρόεδρος των ΗΠΑ, η χώρα βυθίστηκε στη πιο σοβαρή οικονομική ύφεση της ιστορίας της.
Επιλογικά, διαβάζοντας κάποιος ιστορία με κριτικό πνεύμα και με διάθεση να διευρύνει τους πνευματικούς του ορίζοντες, μπορεί να συναγάγει μια πληθώρα χρήσιμων πληροφοριών και συμπερασμάτων για τον τρόπο άσκησης της πολιτικής από τους κυβερνήσαντες, τα σοβαρά λάθη τα οποία διέπραξαν, τον χαρακτήρα και την προσωπικότητα των προέδρων (και αναλογικά των πρωθυπουργών) και τον ύπουλο ρόλο των διαπλεκόμενων προσώπων. Πιο συγκεκριμένα, ο αναγνώστης μπορεί να διαπιστώσει την ανευθυνότητα και την ιδιοτέλεια που έδειξαν καιροσκόποι άνθρωποι που τοποθετήθηκαν σε κρίσιμα κυβερνητικά πόστα, και τα οικονομικά συμφέροντα που υπηρέτησαν. Τέλος, μπορεί να παρατηρήσει και να αφουγκραστεί όλες τις κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες που επέρχονται για μια χώρα εξαιτίας των σοβαρών πολιτικών σκανδάλων.
Άννα Παυλίδου, Δικηγόρος-Δημοσιογράφος
