Ο όρος «Απόκρυφα», συνηθίζει να προκαλεί γοητεία στο άκουσμα του και να βάζει τον άνθρωπο σε σκέψεις, που θα τον παρακινήσουν να σκεφτεί ασυνήθιστα, ιχνηλατώντας διάφορα μυστήρια. Το περιεχόμενο ωστόσο των «Απόκρυφων» βιβλίων της Αγίας Γραφής, είναι ξεκάθαρα χριστιανικό και οδεύει στον παραλληλισμό του με αυτό των κανονικών βιβλίων της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης.
Όταν αναφέρεται κανείς στα «Απόκρυφα», κάνει λόγο για νόθα βιβλία, τα οποία έχουν γραφτεί με βάση φανταστικά γεγονότα και άρχισαν να εμφανίζονται κυρίως κατά τον 2ο μ.Χ. αιώνα. Είναι γραμμένα από Ιουδαίους και Χριστιανούς κατά συντριπτική πλειοψηφία συγγραφείς, οι οποίοι προσπαθούσαν να δώσουν κύρος στα πλαστά γραπτά τους χρησιμοποιώντας την εγκυρότητα των συγγραφέων της Αγίας Γραφής. Θεωρείται επίσης πως τα περισσότερα από τα Απόκρυφα βιβλία είναι γραμμένα από ανθρώπους που εμπλέκονται σε αιρετικούς κύκλους. Διακρίνονται στα Ευαγγέλια, στις Πράξεις των Αποστόλων και στις Επιστολές.
Στα Απόκρυφα βιβλία, το περιεχόμενο χαρακτηρίζεται από πάρα πολλές ανακρίβειες και λάθη, συνεπώς απορρίφθηκαν σχεδόν αμέσως. Ήδη από το 6ο αιώνα, η Εκκλησία, με το «Γελασιανό Διάταγμα» περί «Επιτρεπτών και μη επιτρεπτών βιβλίων» ξεχώρισε τα «Κανονικά» βιβλία από τα «Απόκρυφα». Στα «Κανονικά» βιβλία δεν υπάρχει καμία παρερμηνεία, λάθος ή ανακρίβεια, αφού οι συγγραφείς τα δημιούργησαν « Υπό τη Θεία έμπνευση με τη φώτιση και την καθοδήγηση του Αγίου Πνεύματος, δρώντας ως όργανα του ίδιου του Θεού που μέσω αυτών μετέδιδε το μήνυμά Του στους ανθρώπους». Τα Κανονικά βιβλία της Αγίας Γραφής, αναγράφονται σε έναν κατάλογο από τον Μέγα Αθανάσιο, ο οποίος αποτελεί τον «Εκκλησιαστικό Κανόνα» της Αγίας Γραφής.
Τα «Απόκρυφα» βιβλία της Καινής Διαθήκης είναι τα εξής:
- Το Ευαγγέλιο του Νικόδημου: Το συγκεκριμένο περιλαμβάνει τις πράξεις του Πιλάτου και κάνει αναφορά προς τον αυτοκράτορα Τιβέριο, πως σχετίζεται με τη δίκη του Ιησού. Γράφτηκε τον 2ο ή 5ο μ.Χ. αιώνα.
- Το Πρωτευαγγέλιο του Ιάκωβου: Παραθέτει τα γεγονότα από τη γέννηση της Παρθένου Μαρίας μέχρι τη σφαγή των νηπίων από τον Πιλάτο. Περιλαμβάνει επίσης γεγονότα που είχαν αρχίσει να φημολογούνται κατά το 2ομ.Χ. αιώνα. Αλλά συμπληρώθηκε και τον 5ο μ.Χ. αιώνα.
- Το Ευαγγέλιο του Ιούδα: Σύμφωνα με αναφορά του πατέρα της πρωτοχριστιανικής εκκλησίας Ειρηναίου της Λυών, πρέπει να γράφτηκε στα μέσα του 2ου αιώνα, είναι γραμμένο στην ελληνική γλώσσα και είναι έργο της γνωστικής αίρεσης των Σηθιανών. Σύμφωνα με το συγκεκριμένο Ευαγγέλιο, ο Ιούδας δεν πρόδωσε τον Ιησού, αλλά εκτελούσε τις εντολές του.
- Η κοίμηση της Μαρίας: Είναι αναφορές θαυμάτων και ολοκληρώνεται με την αναφορά της μετάβασης της Παρθένου Μαρίας στον Παράδεισο. Γράφτηκε τον 4ο αιώνα μ.Χ..
- Το κατά Εβραίους ευαγγέλιο: Περιέχει διάφορες προσθήκες στα κανονικά ευαγγέλια, καταγράφοντας και κάποια φανταστικά λόγια του Ιησού. Γράφτηκε περίπου το 100 μ.Χ..
- Το ευαγγέλιο των Εβιονιτών: Πρόκειται για αποσπάσματα των Ευαγγελίων υπογραμμίζοντας εκείνα τα σημεία που οι Εβιονίτες στήριζαν την αιρετική τους διδασκαλία. Γράφτηκε ανάμεσα στον 2ο και στον 4ο μ.Χ. αιώνα.
- Το ευαγγέλιο των Αιγυπτίων: Είναι φανταστικές συνομιλίες του Ιησού με τη Σαλώμη. Γράφτηκε το 130-150 μ.Χ..
- Το ευαγγέλιο του Πέτρου: Γράφτηκε τον 2ο μ.Χ. αιώνα. Βασίζεται στα κανονικά Ευαγγέλια, όμως είναι γραμμένο με αντί-ιουδαϊκό πνεύμα.
- Το κατά Ματθαίον ψευδευαγγέλιο: Παράτολμη πλαστή μετάφραση του κατά Ματθαίου ευαγγελίου με προσθήκη θαυμάτων του Ιησού κατά την παιδική Του ηλικία.
- Το κατά Θωμά ευαγγέλιο: Εξιστορεί την παιδική ηλικία του Χριστού από το πέμπτο μέχρι το δωδέκατο χρόνο Του και Τον παρουσιάζει να κάνει θαύματα. Γράφτηκε τον 2ο αιώνα μ.Χ.
- Η γέννηση της Μαρίας: Αφηγείται διάφορες καθημερινές επισκέψεις αγγέλων προς την Παναγία και γράφτηκε τον 6ο μ.Χ. αιώνα.
- Το Αραβικό ευαγγέλιο της γεννήσεως: Είναι μια σειρά διηγήσεων θαυμάτων που έγιναν την περίοδο της σκλαβιάς των Ισραηλιτών στην Αίγυπτο. Γράφτηκε τον 7ο μ.Χ. αιώνα.
- Το ευαγγέλιο του Ιωσήφ του Τέκτονα: Γράφτηκε τον 4ο μ.Χ. αιώνα με σκοπό να αποδώσει τιμή στον Ιωσήφ. Ανακαλύφθηκε στη χώρα της Αιγύπτου.
- Η αποκάλυψη του Πέτρου: Συμβολικές οράσεις που αποδίδονται στον Πέτρο. Από τον Ευσέβιο χαρακτηρίστηκε “νόθο”.
- Πράξεις του Παύλου: Περιλαμβάνει την υποτιθέμενη χαμένη επιστολή του Παύλου στους Κορίνθιους με σκοπό να διδάξει την εγκράτεια. Γράφτηκε στα μέσα του 2ουμ.Χ. αιώνα.
- Πράξεις του Πέτρου: Εξιστορεί συναισθηματική περιπέτεια της κόρης του Πέτρου. Γράφτηκε το τελευταίο τέταρτο του 2ου αιώνα μ.Χ..
- Πράξεις του Ιωάννου: Αφηγείται την δήθεν επίσκεψη του Ιωάννη στη πόλη της Ρώμης. Γράφτηκε στο τέλος του 2ου μ.Χ. αιώνα.
- Πράξεις του Ανδρέα: Το βιβλίο ολοκληρώνεται με την αναφορά στο μαρτυρικό θάνατο του Αποστόλου.
- Πράξεις του Θωμά: Ένα κείμενο που προκάλεσε αρκετά, αφού είχε ως σκοπό να τονίσει την αποχή από τη σχέση των δύο φύλων. Γράφτηκε στο τέλος του 2ου αιώνα μ.Χ..
- Επιστολή του Πέτρου στον Ιάκωβο: Πρόκειται για μια ακόμα φανταστική επινόηση για να στηριχθούν οι αιρετικές διδασκαλίες των Εβιονιτών. Γράφτηκε τον 2ο αιώνα μ.Χ..
- Η από Λαοδίκεια επιστολή: Ουσιαστικά είναι μια συγκέντρωση διαφόρων φράσεων του Παύλου. Διατείνεται πως είναι η επιστολή που αναφέρεται στην προς Κολοσσαείς 4:16.
- Επιστολές του Παύλου προς Σενέκα: Γράφτηκαν τον 4ο μ.Χ. αιώνα επιθυμώντας να συστήσουν τον χριστιανισμό στους οπαδούς του Σενέκα.
- Τα γράμματα του Αβγάρου: Είναι το μοναδικό βιβλίο, το οποίο θεωρείται πως ίσως να έχει κάποια ιστορική βάση. Το βιβλίο αφηγείται την ιστορία του Βασιλιά της Βέροιας Αβγάρου, ο οποίος όταν αρρώστησε έμαθε για τα θαύματα του Ιησού και του έστειλε γράμμα που Του ζητούσε να έρθει στη Βέροια για να το θεραπεύσει. Ο Ιησούς του απάντησε πως έπρεπε να κάνει όλα όσα ήταν στο θέλημα του Πατέρα και πως μετά θα επέστρεφε στον ουρανό. Θα έστελνε όμως ένα μαθητή Του για τον θεραπεύσει. Λέγεται ότι ο μαθητής αυτός ήταν ο Θαδδαίος.
Τα «Απόκρυφα» βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης είναι θρησκευτικά κείμενα ιουδαϊκής προέλευσης, που γράφτηκαν μεταξύ 200 π.Χ. και 100 μ.Χ. περίπου στη Παλαιστίνη ή τη Διασπορά, στην εβραϊκή, αραμαϊκή ή ελληνική γλώσσα.
Τα απόκρυφα βιβλία τα οποία γράφτηκαν στην Παλαιστίνη είναι τα εξής:
- Ενώχ, γραμμένο στην αραμαϊκή γλώσσα, πιθανότατα μετά το 200 π.Χ.
- Οι διαθήκες των 12 Πατριαρχών, γραμμένες όλες στην εβραϊκή γλώσσα, το 150-100 π.Χ.
- Ιωβηλαία, γραμμένο στην αραμαϊκή γλώσσα επίσης το 150-100 π.Χ.
- Η διαθήκη Ιώβ, γραμμένη στην αραμαϊκή γλώσσα και χρονολογείται το 100-50 μ.Χ.
- Ψαλμοί Σολομώντα, γραμμένοι στην εβραϊκή γλώσσα, το 50 π.Χ.
- Το μαρτύριο του Ησαΐα, γραμμένο κι αυτό στην αραμαϊκή γλώσσα, τον 1ο αιώνα μ.Χ.
- Παραλειπόμενα του Ιερεμία, γραμμένα στην αραμαϊκή γλώσσα, τον 1ο μ.Χ. αιώνα
- Βίος Αδάμ και Εύας, γραμμένο στην αραμαϊκή γλώσσα τον 1ο αιώνα μ.Χ.
- Οι βίοι των προφητών, γραμμένοι στην εβραϊκή γλώσσα, τον 1ο μ.Χ. αιώνας
- Η ανάληψη του Μωυσή, στην αραμαϊκή γλώσσα το 6-30 μ.Χ.
- Η Αποκάλυψη του Βαρούχ ή Συριακός Βαρούχ επίσης στην αραμαϊκή, το 70-120 μ.Χ.
- Η Αποκάλυψη του Έσδρα, γραμμένο κι αυτό στην αραμαϊκή, το 90-100 μ.Χ.
Τα απόκρυφα βιβλία τα οποία γράφτηκαν στη Διασπορά είναι τα εξής:
- Επιστολή του Αριστέα, είναι γραμμένη στα ελληνικά περίπου το 200 π.Χ.
- Τα Σιβυλλικά βιβλία (Γ’, Δ’, Ε’), είναι γραμμένα στα ελληνικά, τον 2ο π.Χ. αιώνα -2ο μ.Χ. αιώνα.
- Η Αποκάλυψη του Βαρούχ, γραμμένη στην ελληνική γλώσσα, κατά τον 2ο μ.Χ. αιώνα.
- Η Αποκάλυψη του Αβραάμ, η οποία ενδεχομένως είναι γραμμένη στα ελληνικά και χρονολογείται περίπου το 100 μ.Χ.
- Η Διαθήκη του Αβραάμ, η οποία επίσης δεν είναι σίγουρο εάν είναι γραμμένη στην ελληνική, το 100-150 μ.Χ.
- Σλαυονικός Ενώχ, ή Ενώχ Β’, ή Βιβλίο των μυστικών του Ενώχ, 1ος μ.Χ. αιώνας
Οι περισσότεροι υποστήριξαν πως ακόμα και οι τίτλοι των περισσότερων βιβλίων, καθιστούν προφανές πως πρόκειται κατά κύριο λόγο για φανταστικά κείμενα, παράδοξων συγγραφέων χωρίς κανένα ίχνος πραγματικότητας και θεοπνευστίας.
Τα «Απόκρυφα» βιβλία καταδικάστηκαν κυρίως από την εκκλησία της Δύσης, ωστόσο, φαίνεται ότι ανέκαθεν ήταν ιδιαίτερα δημοφιλή στους πιστούς. Επιπρόσθετα, τα βιβλία αυτά ενέπνευσαν πολλούς ζωγράφους και άλλους καλλιτέχνες ενώ τα τελευταία χρόνια προκάλεσαν αρκετά και το ενδιαφέρον της επιστήμης.
Είναι φανερό πως η μεγαλύτερη γκάμα των βιβλίων αποτελεί ανθρώπινες προσπάθειες ώστε να συμπληρώσουν ή να δώσουν τις δικές τους απαντήσεις στα κενά των αφηγήσεων της Καινής Διαθήκης, είτε προσπάθειες διάδοσης αιρετικών θεωριών, δίχως να έχουν κάποια σχέση με την αληθινή πίστη.
Κλεοπάτρα Καρδολάμα, Δημοσιογράφος
