Το σπήλαιο του Λώλου, βρίσκεται µεταξύ των χωριών Μαυροµατίου και Ελληνόπυργου (Γράλιστας) και αποτέλεσε επί σειρά ετών, κρησφύγετο του Καραϊσκάκη. Πήρε το όνοµα του από ένα γεγονός επί τουρκοκρατίας. Στο βάθος της σπηλιάς, υπήρχε µια πέτρα. 2 οργιές ήτανε από την κάθε πλευρά και ασήκωτη. Όλοι λέγανε πως κάτω από αυτή, βρισκότανε ένας κρυµµένος θυσαυρός. Τον φρουρουσε όµως ένα στοιχειό, ο αράπης, και αλίμονο σε εκείνον που θα επιχειρούσε….
Ο Λώλος, όµως κίνησε. Όλη την ημέρα, πολεµούσε να σπάσει το λιθάρι, αλλά τίποτα. Πεισµωµένος, έπεσε να κοιµηθεί. Πριν πέσει, άκουσε από το βάθος µια απόκοσµη φωνή, να του λέει να φύγει. Δεν της έδωσε όµως σηµασία, ούτε και φοβήθηκε. Αποσταµένος όπως ήτανε, τον πήρε αµέσως ο ύπνος. Την άλλη µέρα, δοκίµασε να σηκωθεί. Σαν να τον είχανε όµως αλυσοδεµένο στην γη. Σερνάµενος, έφτασε στην πλάκα. Ήτανε κοµµατιασµένη και παραµερισµένη. Δυο µερόνυχτα έµεινε έτσι. Οι συγχωριανοί του, ανησύχησαν και πήγαν να τον βρούν.
Τους διηγήθηκε τα καθέκαστα – τα µόνα που θυµόταν, το υπόλοιπο µυαλό του ήτανε σαλεµένο. Έτσι έζησε το υπόλοιπο της ζωής του. Μονάχα, που και που, έλεγε τα λόγια που άκουσε στην σπηλιά. Οι χωριάτες, θεώρησαν, πως ο αράπης, είχε σπάσει την πλάκα και πήγε τον θησαυρό αλλού. Από εκεί, έµεινε το σπήλαιο του Λώλου, ενώ τους χαζούς σήµερα, τους αποκαλούν – ειδικά εκεί – λωλούς.
Σκάναρε και προχώρησε την έρευνα:
Έρευνα, Βασίλης Δεληβέρης (ερευνητής)
