Η πολιτιστική κληρονομιά είναι τα στοιχεία που προσδιορίζουν έναν λαό. Έτσι και η Τουρκία είναι μια χώρα με πλούσια πολιτιστική κληρονομιά που έχει αντέξει μέσα στο χρόνο. Οι Τούρκοι μέχρι σήμερα τηρούν και γιορτάζουν τα ήθη και τα έθιμά τους, εκ των οποίων πολλά προέρχονται από άλλους πολιτισμούς ή θρησκείες. Ωστόσο ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλεί ότι κάποιες παραδόσεις είναι επηρεασμένες από το σαμανισμό. Επιπλέον, λόγω του κοινού παρελθόντος με την Τουρκία, πολλά τούρκικα έθιμα και συνήθειες έχουν περάσει στην ελληνική κοινωνία και αντίστοιχα.
Τούρκικο τσάι
Το τσάι αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του τρόπου ζωής και του πολιτισμού στην Τουρκία, καθώς θεωρείται το σύμβολο της φιλοξενίας. Με ιστορία 5000 ετών, έχει διεισδύσει στην καθημερινότητα των Τούρκων, αφού αυτό που το κάνει ξεχωριστό είναι η μέθοδος παρασκευής και ο τρόπος σερβιρίσματος του. Η τούρκικη τσαγιέρα αποτελείται από δύο μέρη. Το κάτω μεταλλικό δοχείο που τοποθετείται το νερό και το πάνω μέρος που τοποθετείται τσάι και βραστό νερό.
Στην ουσία ο ατμός του νερού που βρίσκεται στο κάτω δοχείο, κρατάει ζεστό το τσάι με αποτέλεσμα το τσάι να έχει τη δυνατότητα να βγάλει περισσότερη γεύση. Με αυτήν τη μέθοδο, ο καθένας μπορεί να πίνει το τσάι του όπως θέλει. Πάντα σερβίρεται σε μικρά γυάλινα ποτήρια που έχουν σχήμα «τουλίπας».
Καταναλώνεται καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, από το πρωί έως αργά το βράδυ, καθιστώντας το ως το πιο αγαπημένο ποτό. Επιπλέον, το τσάι αποτελεί αφορμή για κοινωνικές συναναστροφές. Σε όποιο σπίτι και κατάστημα βρεθείτε, είναι το πρώτο που θα σας προσφέρουν ως ένδειξη καλωσορίσματος και φιλοξενίας.
«Το κακό μάτι»
Το ματόχαντρο, δηλαδή το φυλαχτό που αποτελείται από μια χάντρα και μέσα της ένα γαλάζιο μάτι, είναι άλλη μια παράδοση που συναντιέται στην τουρκική κουλτούρα. Βέβαια, η έντονη παρουσία του ματόχαντρου υπάρχει και στην ελληνική παράδοση. Το φυλαχτό προστατεύει από το κακό μάτι και την κακή ενέργεια. Πιστεύεται ότι τα μπλε μάτια εκπέμπουν την πιο κακιά ενέργεια.
Αυτός είναι ο λόγος που αυτό το φυλαχτό είναι μπλε, ενώ είναι γυάλινο επειδή το συγκεκριμένο υλικό υποτίθεται πως το απωθεί. Σε κάθε γωνιά της Τουρκίας υπάρχουν τα ματόχαντρα, τα οποία πωλούνται και ως ενθύμια-σουβενίρ. Μάλιστα, τα κρεμούν και εξωτερικά των κτιρίων για την προστασία από την κακή τύχη.
Χαμάμ
Αυτή η παράδοση έχει τις ρίζες της στη ρωμαϊκή εποχή, συγκεκριμένα από τα δημόσια λουτρά. Ωστόσο και οι Οθωμανοί υιοθέτησαν αυτήν την παράδοση, διαφοροποιώντας την. Τα χαμάμ διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στον οθωμανικό πολιτισμό λόγω της σύνδεσης με τη θρησκεία.
Σύμφωνα με το Κοράνι, ο καθαρισμός είναι αναπόσπαστο μέρος της θρησκευτικότητας. Άλλος ένας λόγος που τα καθιστούσε σημαντικά ήταν το ότι αποτελούσαν μέρος συναντήσεων. Για τις γυναίκες τα λουτρά ήταν ένα είδος εξόδου, αφού εκεί είχαν την ευκαιρία να κοινωνικοποιηθούν και να συζητήσουν. Φυσικά, δεν έπαυε να αποτελούσε και ένα μέρος χαλάρωσης, όπως είναι και σήμερα.
«Νύχτα Χένας»
Η βραδιά Χένας αποτελεί μια παραδοσιακή τελετή όχι μόνο για την τουρκική κουλτούρα, αλλά συμπεριλαμβάνεται και σε άλλες παραδόσεις άλλων μουσουλμάνων και ινδουιστών. Το έθιμο πραγματοποιείται μια μέρα πριν τον γάμο στο πατρικό σπίτι της νύφης.
Εκεί μαζεύονται οι γυναίκες που είναι είτε συγγενείς, είτε φίλες της νύφης, είτε γειτόνισσες. Το έθιμο συμβολίζει τον αποχαιρετισμό της νύφης, η οποία φεύγει από την οικογένεια της αφού πλέον είναι έτοιμη να ξεκινήσει τη νέα ζωή δίπλα στον άντρα της.
Η μέλλουσα νύφη συνήθως είναι ντυμένη στα κόκκινα. Το φόρεμα της, που ονομάζεται «bindallı», είναι από βελούδο, διακοσμημένο με χρυσά χειροποίητα κεντήματα, ενώ το κεφάλι της είναι καλυμμένο με ένα λεπτό εξίσου κόκκινο πέπλο.
Η ίδια κάθεται σε μια καρέκλα και γύρω της οι ανύπαντρες κοπέλες κρατώντας κεριά, ενώ τραγουδούν λυπητερά τραγούδια. Σύμφωνα με την παράδοση, η νύφη πρέπει να κλάψει επειδή η πικρή της κραυγή θα της προσφέρει μια ευτυχισμένη οικογενειακή ζωή.
Η χένα είναι τοποθετημένη σε έναν δίσκο που μεταφέρει η μέλλουσα πεθερά και η οποία τοποθετεί ένα χρυσό νόμισμα στις παλάμες της νύφης. Στη συνέχεια, η χένα εφαρμόζεται στα χέρια και στα πόδια της νύφης. Μάλιστα, για να διατηρηθούν τα σχέδια μέχρι το γάμο, η νύφη φοράει γάντια ή τα χέρια της τυλίγονται με ένα πανί.
Αν και το έθιμο τηρείται κανονικά, υπάρχουν κάποιες παραλλαγές. Σήμερα στην τελετή μπορεί, αν το θέλει, να παραβρίσκεται και ο γαμπρός. Μια άλλη παραλλαγή είναι ότι η τελετή αντί να γίνει σε σπίτι μπορεί να γίνει σε κάποιο κέντρο και να παρευρίσκονται όλοι οι συγγενείς και φίλοι.
Το έθιμο της περιτομής
Το έθιμο της περιτομής είναι μια από τις σημαντικότερες παραδοσιακές διαδικασίες και σηματοδοτούν τη μετάβαση του αγοριού στην ενηλικίωση. Η παράδοση της περιτομής έχει διαφοροποιηθεί με το πέρασμα του χρόνου, όπως είναι διαφοροποιημένη από περιοχή σε περιοχή. Φυσικά, κάποιος μπορεί να προβεί σε αυτή τη χειρουργική επέμβαση όχι μόνο λόγω της θρησκείας αλλά και για την πρόληψη προβλημάτων υγείας.
Δεν υπάρχουν συγκεκριμένοι κανόνες για το ποια είναι η καλύτερη ηλικία, ωστόσο τα παιδιά υποβάλλονται στην επέμβαση πριν ξεκινήσουν το σχολείο ή όσο πηγαίνουν στο δημοτικό, δηλαδή πριν την εφηβεία τους. Σήμερα πολλοί γονείς, κυρίως στις μεγάλες πόλεις, επιλέγουν να κάνουν την περιτομή αμέσως μετά τη γέννα για να μην βιώσει το παιδί τον πόνο και τον φόβο σε μεγαλύτερη ηλικία. Επιπλέον, όσοι ζουν στις μεγάλες πόλεις η επέμβαση γίνεται στα ιατρικά κέντρα, ενώ στα παραδοσιακά τμήματα της χώρας το δικαίωμα της περιτομής περνάει από γενιά σε γενιά.
Συνήθως, η περιτομή γίνεται τους καλοκαιρινούς μήνες και οι μέρες που προτιμώνται είναι το Σάββατο ή η Κυριακή. Αφού καθοριστεί η ημερομηνία της επέμβασης, η οικογένεια ενημερώνει τους συγγενείς, καθώς παράλληλα προετοιμάζει το παιδί ψυχολογικά. Οι γονείς αναλαμβάνουν την αγορά μιας παραδοσιακής στολής με λευκό πουκάμισο, μπλε παντελόνι, μπέρτα και ένα λευκό ασημένιο καπέλο.
Το παιδί την φοράει μετά την επέμβαση, όπως φοράει μια κορδέλα με τις λέξεις «Mashallah». Οι πλούσιοι γονείς είθισται να κοσμούν τους γιους τους με ακριβά κοσμήματα αλλά γενικά μετά την επέμβαση συγγενείς και φίλοι φέρνουν δώρα και γλυκά στο παιδί.
Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας μαζί με το παιδί υπάρχει ένα φιλικό ή συγγενικό άτομο, που αποκαλείται «kirve». Με τα δικά μας δεδομένα έχει τον ρόλο ενός «νονού». Το άτομο αυτό θα πρέπει να κρατάει το παιδί, να το καθησυχάζει, να το ψυχαγωγεί και τέλος να καλύψει τα έξοδα. Επιπροσθέτως πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την επέμβαση, διαβάζονται προσευχές.
Σκάναρε και ακολούθησε την έρευνα:
Γεωργία Γαϊδατζή, Δημοσιογράφος
