Όλοι οι μουσικοί γνωρίζουν το ΤΡΙΤΟΝΟ ή αλλιώς το τρίτονο του διαβόλου (στα λατινικά το diabolus in musica). Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για τίποτα παραπάνω από το διάστημα 4ης Αυξημένο ή 5ης Ελαττωμένο ή τρεις διαδοχικούς τόνους. Όμως γιατί συνδέθηκε με δαιμονικά στοιχεία;
ΤΟ ΤΡΙΤΟΝΟ ΚΑΙ Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ
Η απάντηση είναι απλή, αν αναλογιστεί κανείς την εποχή της Αναγέννησης, τα γνωρίσματα και τα στοιχεία που επικρατούσαν. Η Αναγέννηση οριοθετείται τον 15ο και 16ο αιώνα. Τα σκοτεινά για τον άνθρωπο χρόνια του Μεσαίωνα έφταναν στο τέλος και μια νέα εποχή άνθιζε για την ανθρωπότητα. Γεωγραφικές και επιστημονικές ανακαλύψεις, πολιτικές αναδιατάξεις, εκπαιδευτικές και καλλιτεχνικές αναδιαμορφώσεις είναι μερικά από τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν την εποχή.
Ο ανθρώπινος πολιτισμός ξαναγεννιέται. Η εκκλησία αποτελούσε σημαντικότατη δύναμη και επιρροή. Η αγάπη και η πίστη στο Θεό ήταν σκοπός του ανθρώπου και ο τρόπος για να το επιτύχουν, ήταν οι τέχνες.
ΟΙ ΤΕΧΝΕΣ
Για αυτούς τους λόγους, κύρια αντίληψη των τεχνών ήταν το στοιχείο του όμορφου και ευχάριστου. Γλυπτική, ζωγραφική, αρχιτεκτονική και φυσικά μουσική επιδίωκαν τη δημιουργία θετικών συναισθημάτων. Αυτομάτως οτιδήποτε ήταν ή ακουγόταν άσχημο και δυσάρεστο, προσδιοριζόταν ως ακατάλληλο, δαιμόνιο και απαγορευόταν.
Μουσική και ιδιαίτερα μουσικοί ύμνοι αφιερωμένοι προς το Θεό ακολουθούσαν πιστά αυτήν την ιδέα. Επομένως η μουσική όφειλε να είναι όμορφη, ευχάριστη και κατανοητή. Το τρίτονο ερχόταν σε αντίθεση με αυτήν την αισθητική. Φάνταζε άσχημο, εσφαλμένο και στους εκκλησιαστικούς ύμνους, προσβλητικό. Ως αποτέλεσμα, πολλοί κανόνες στη θεωρεία της μουσικής άλλαξαν για να αποφεύγεται αυτό το διάστημα και για πολλά χρόνια απαγορευόταν η χρήση του.
Με το πέρασμα των αιώνων, την αναδιαμόρφωση των ιδεών και των κοινωνικών τάξεων, πολλοί συνθέτες συμπεριέλαβαν το τρίτονο στη σύνθεσή τους. Κάποιοι από αυτούς ήταν οι R. Wagner, F. Liszt, C. Debussy κ.α. Σκοπός των συνθετών ήταν να δημιουργήσουν στον ακροατή το αίσθημα αγωνίας και φόβου. Σήμερα χρησιμοποιείται αρκετά συχνά, όμως πιο φανατικά στο είδος της τζαζ και της ροκ μουσικής.
ΤΡΙΤΟΝΟ ΚΑΙ ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
Το άκουσμα του τρίτονου από μόνο του πράγματι δίνει την αίσθηση του ανολοκλήρωτου, και σε σύγκριση με τα υπόλοιπα μουσικά διαστήματα φαντάζει περίεργο στο ανθρώπινο αυτί. Ωστόσο ανάλογα τις αρμονικές συνδέσεις, η αίσθηση αυτή μπορεί να εξαφανιστεί. Εξαρτάται από τον συνθέτη σε τι αρμονικές επιλογές θα κινηθεί, και ποιο είναι το αίσθημα που θέλει να αποδώσει.
Επομένως γίνεται εύκολα αντιληπτό πως το diabolus in musica δεν ήταν τίποτα παραπάνω από μια ανθρώπινη δημιουργία και προκατάληψη του 14ου αιώνα, στην οποία ο άνθρωπος του 21ου αιώνα δεν θα πρέπει να αποδίδει τίποτα το δαιμόνιο. Αλλά φυσικά αυτό εξαρτάται από το σκοπό και την αντίληψη του κάθε καλλιτέχνη, ακροατή και γενικότερα άνθρωπο ξεχωριστά.
Σκάναρε και ακολούθησε την έρευνα:
Φραντσέσκα Αλλίαϊ, Ερευνήτρια