Η Βικτωριανή εποχή φημίζεται για τις περίεργες ανακαλύψεις και τις πρωτοπόρες ιδέες. Συνεπώς, όταν έγινε η μετάβαση από την εποχή των πορτρέτων, στην εποχή της φωτογραφικής μηχανής, ο αρχικός στόχος ήταν να βγαίνουν οι εικόνες εύκολα και γρήγορα. Ωστόσο, ρίχνοντας μια ματιά στις φωτογραφίες του παρελθόντος, θα διαπιστώσουμε ότι οι άνθρωποι δε χαμογελούσαν, με αποτέλεσμα αυτό να μας προκαλεί την περιέργεια να μάθουμε ποια είναι η αιτία.
Η πρώτη φωτογραφική μηχανή
Με την Camera Obscura ξεκίνησαν οι φωτογραφίες να προβάλλονται ως εικόνες πάνω σε μια επιφάνεια. Πιο αναλυτικά, η συγκεκριμένη μηχανή διέθετε ένα σκοτεινό θάλαμο ή κουτί όπου στη μία άκρη διέθετε μια γυαλιστερή επιφάνεια και στην απέναντι άκρη μία πολύ μικρή οπή. Έτσι οι ακτίνες του φωτός πέρναγαν μέσα από την οπή και σχηματίζαν πάνω στην επιφάνεια ένα είδωλο των αντικειμένων έξω από τον θάλαμο ή το κουτί.
Το μυστήριο των ανέκφραστων προσώπων
Όλοι μας λίγο πολύ θα έχουμε αναρωτηθεί, καθώς βλέπουμε παλιές φωτογραφίες των προπάππων μας, γιατί άραγε δεν χαμογελάνε; Ερχόμενοι στο σήμερα, παρατηρούμε ότι το χαμόγελο όχι μόνο ωραιοποιεί μια εικόνα, αλλά εκφράζει επίσης την ευχάριστη διάθεση, τόσο του μοντέλου όσο και γενικότερα της ατμόσφαιρας που υπήρχε κατά την διάρκεια της φωτογράφισης. Βέβαια δεν μπορούμε να πούμε το ίδιο και για την εποχή του 18ου και αρχές του 20ου αιώνα, καθώς συναντάμε διαφορετικές αντιλήψεις και τεχνικές γνώσεις.
Εκείνη την περίοδο λοιπόν, δεν είχαν τα κατάλληλα εφόδια ώστε να δημιουργήσουν μια φωτογραφική μηχανή, που θα επέτρεπε να εμφανίζει τις εικόνες στην στιγμή. Η διαδικασία ήταν αρκετά χρονοβόρα και απαιτούσε υπομονή. Στα τέλη της δεκαετίας του 1820, όταν ξεκίνησε η λήψη των πρώτων φωτογραφιών, οι κάμερες ήταν τεράστιες και ογκώδεις, με συνέπεια να χρειάζεται περισσότερος χρόνος να στηθούν.
Μάλιστα τα φωτογραφικά φιλμ ήθελαν μερικά δευτερόλεπτα έως και λίγα λεπτά προκειμένου να απαθανατίσουν μια εικόνα. Έτσι οι άνθρωποι κατά την διάρκεια της φωτογράφισης, έπρεπε να κάθονται εντελώς ακίνητοι, αφού η οποιαδήποτε κίνηση κατά τη διάρκεια της λήψης θα είχε ως αποτέλεσμα η φωτογραφία να βγει θολή.
Για αυτό εφαρμοζόταν σε όλους η επίπεδη έκφραση προσώπου, ώστε οι φωτογραφιζόμενοι να μην κουράζονται την ώρα που περιμένουν για το κλικ της μηχανής. Με την πάροδο του χρόνου το 1900, εισήγαν την κάμερα Brownie από την Kodak, όπου θεωρήθηκε λίγο πιο εξελιγμένη μηχανή σε σχέση με πριν. Μπορούσε επίσης να χαμογελάσει όποιος ήθελε άφοβα μιας και δεν υπήρχε η ανησυχία της θολής εικόνας, αλλά ούτε και έπαιρνε ώρα η φωτογράφιση.
Μια διαφορετική εξήγηση
Υποστηρίζουν κάποιοι ότι τα άτομα που έβγαιναν στις φωτογραφίες δεν χαμογελούσαν για να μην φανούν τα χαλασμένα δόντια τους. Άλλωστε, αυτό ήταν κάτι το σύνηθες εκείνη την εποχή, οπότε προκειμένου να έχουν μια καλή λήψη προτιμούσαν το κλειστό και σοβαρό στόμα. Πίστευαν επίσης ότι ήταν δείγμα απρέπειας να φαίνονται τα δόντια.
Ο Άνγκους Τραμπλ, διευθυντής της Εθνικής Πινακοθήκης Πορτρέτων στην Καμπέρα της Αυστραλίας και συγγραφέας του βιβλίου «Μια σύντομη ιστορία του χαμόγελου», ανέφερε το εξής:
«Οι άνθρωποι είχαν άθλια δόντια, αν δεν είχαν καθόλου, πράγμα που τους απέτρεπε να ανοίγουν το στόμα τους σε κοινωνικά περιβάλλοντα».
Το στερεότυπο που ακολουθούσε το χαμόγελο
Τότε ο κόσμος είχε μια συγκεκριμένη αντίληψη που αφορούσε τις φωτογραφίες. Το πλατύ χαμόγελο είχε θεωρηθεί προκλητικό για έναν χριστιανό. Συνεπώς, οι μόνοι άνθρωποι που συνήθιζαν να χαμογελούν σε φωτογραφίες ήταν τα μικρά παιδιά, οι αγρότες, οι αλκοολικοί και οι γελωτοποιοί.
Όποιος δεν εντασσόταν σε αυτές τις κατηγορίες και επέλεγε να χαμογελάσει, τον αποκαλούσαν ή τρελό ή ανήθικο. Παρόλα αυτά μετά τις πρώτες δύο δεκαετίες του 20ού αιώνα, όλα αυτά άλλαξαν. Ο τρόπος με τον οποίο τραβούσαν τις φωτογραφίες εξελίχθηκε, ενώ παράλληλα το χαμόγελο έγινε πιο συχνό στις λήψεις.
Σκάναρε και ακολούθησε την έρευνα
Μάρω Τσαούση, Δημοσιογράφος
