Η Αίγυπτος «μπήκε με το δεξί» τον Νοέμβριο, εγκαινιάζοντας ένα νέο «θαύμα» του κόσμου στο Κάιρο – το Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο (Grand Egyptian Museum – GEM), τον μεγαλύτερο αρχαιολογικό χώρο στον πλανήτη. Με έκταση 500.000 τ.μ., δηλαδή όσο 70 γήπεδα ποδοσφαίρου, το μουσείο εντυπωσιάζει όχι μόνο με το μέγεθός του, αλλά και με τη θέση του — σε απόσταση μόλις δύο χιλιομέτρων από τις Πυραμίδες της Γκίζαςκαι τη Μεγάλη Σφίγγα.
Κέντρο πολιτισμού, γνώσης και κουλτούρας, το Μουσείο παραπέμπει στη μυθική Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, φιλοδοξώντας να αποτελέσει τη σύγχρονη εκδοχή της.

Η ιδέα για τη δημιουργία του γεννήθηκε το 1992, όταν διαπιστώθηκε ότι η έκταση γης δίπλα στις Πυραμίδες μπορούσε να φιλοξενήσει ένα έργο παγκόσμιας εμβέλειας. Το πρώτο θεμέλιο τέθηκε το 2002, ενώ έναν χρόνο αργότερα προκηρύχθηκε διεθνής αρχιτεκτονικός διαγωνισμός, τον οποίο κέρδισε το ιρλανδικό γραφείο Heneghan Peng Architects. Οι αρχιτέκτονες Róisín Heneghan (Ιρλανδία) και Shih-Fu Peng (Ταϊβάν/ΗΠΑ) υπέγραψαν τον σχεδιασμό του.

Η κατασκευή ξεκίνησε το 2005 και διήρκεσε σχεδόν 20 χρόνια, με καθυστερήσεις λόγω οικονομικών και πολιτικών κρίσεων. Το συνολικό κόστος άγγιξε το 1 δισ. δολάρια, εκ των οποίων το 75% προήλθε από ιαπωνική χρηματοδότηση.
Το 2010 εγκαινιάστηκε το Κέντρο Συντήρησης, βασικό τμήμα του Μουσείου για τη διατήρηση και αποκατάσταση αρχαιοτήτων. Το 2018 άνοιξε η «Μεγάλη Αίθουσα», όπου τοποθετήθηκε το πρώτο έκθεμα: το άγαλμα του Φαραώ Ραμσή Β΄. Κατά το 2023–2024, ορισμένοι χώροι λειτούργησαν προεπισκοπικά πριν τα επίσημα εγκαίνια.

Η αρχιτεκτονική του μουσείου τιμά το παρελθόν και την κληρονομιά της Αιγύπτου, ενώ έχει σχεδιαστεί με σεβασμό προς το φυσικό περιβάλλον και τις υποδομές του Καΐρου. Το GEM δεν είναι απλώς ένα εντυπωσιακό μουσείο, αλλά ένα κέντρο μάθησης και έρευνας, με το μεγαλύτερο εργαστήριο συντήρησης αρχαιολογικών ευρημάτων παγκοσμίως. Οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να ζήσουν την αιγυπτιακή ιστορία μέσα από διαδραστικές εμπειρίες μικτής πραγματικότητας (MR).

Όπως δήλωσε ο Πρόεδρος της Αιγύπτου, Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, κατά την τελετή εγκαινίων:

«Από την ευλογημένη γη της Αιγύπτου, το λίκνο του ανθρώπινου πολιτισμού, εγκαινιάζουμε το Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο, που φιλοξενεί τους ανεκτίμητους θησαυρούς της αρχαίας μας κληρονομιάς. Ενώνει τη σοφία των προγόνων μας με τη δημιουργικότητα των σύγχρονων Αιγυπτίων, προσφέροντας στην παγκόσμια κουλτούρα ένα νέο φως πολιτισμού και γνώσης.»

Στο πλαίσιο του ρεπορτάζ, μιλήσαμε αποκλειστικά με τη Shimaa Hemead, υπεύθυνη συντήρησης αρχαιοτήτων του Μεγάλου Αιγυπτιακού Μουσείου.

Είναι η τοποθεσία του Μεγάλου Αιγυπτιακού Μουσείου επιτηδευμένη μιας και βρίσκεται τόσο κοντά στις πυραμίδες της Γκίζας και αν ναι, γιατί;

Η τοποθεσία του Μεγάλου Αιγυπτιακού Μουσείο κοντά στις Πυραμίδες της Γκίζας ήταν μια στοχευμένη και στρατηγική επιλογή, αντανακλώντας το όραμα της Αιγύπτου να δημιουργήσει μια πλήρης ενσωματωμένη και συνεχής τουριστική εμπειρία. Ο στόχος ήταν να διευκολύνουν το ημερήσιο ταξίδι των επισκεπτών, επιτρέποντας στους τουρίστες να εξερευνήσουν τα πιο εμβληματικά αξιοθέατα της Αιγύπτου μέσα σε μια περιοχή—χωρίς την ταλαιπωρία της κίνησης στους δρόμους ή το χρονοβόρο ταξίδι στην έκταση του Μεγάλου Καίρου. 

Στο παρελθόν, οι επισκέπτες που έφταναν στο Διεθνές Αεροδρόμιο του Καίρου έπρεπε να διανύσουν σχετικά μεγάλες αποστάσεις μέσα από διαδρομές με μποτιλιάρισμα για να φτάσουν στο Αιγυπτιακό Μουσείο, στο κέντρο του Καίρου και μετά να συνεχίσουν προς στις Πυραμίδες της Αιγύπτου, κάνοντας τις ημερήσιες εκδρομές δύσκολες και βιαστικές. Για να ξεπεραστεί αυτό [το πρόβλημα], η Αιγυπτιακή κυβέρνηση οραματίστηκε να δημιουργήσει μια «τουριστική πρωτεύουσα», η οποία θα έφερνε τα μεγάλα αξιοθέατα πιο κοντά μεταξύ τους.

Οπότε, το Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο κατασκευάστηκε σε μια στρατηγική τοποθεσία, με θέα τις Πυραμίδες της Γκίζας – ένα από τα εφτά θαύματα του αρχαίου κόσμου—δημιουργώντας μια μοναδική πολιτισμική και θεαματική αρμονία μεταξύ των αρχαίων και μοντέρνων επιτευγμάτων της Αιγύπτου. Επιπρόσθετα, το διπλανό Διεθνές Αεροδρόμιο της Σφίγγας ιδρύθηκε με σκοπό να διευκολύνει τους επισκέπτες να φτάσουν στην τοποθεσία αμέσως και άνετα, αποφεύγοντας την κίνηση της πόλης. 

Αυτός ο ενσωματωμένος σχεδιασμός επιτρέπει στους τουρίστες να απολαύσουν μια ολοκληρωμένη εμπειρία μέσα σε μια μέρα: να επισκεφτούν τις Πυραμίδες, να εξερευνήσουν τους θησαυρούς του Μεγάλου Αιγυπτιακού Μουσείου και να ψωνίσουν στο νεοσύστατο κέντρο «Η πόλη του Ήλιου», το οποίο θα περιλαμβάνει μαγαζιά και είδη σουβενίρ. Μαζί, όλα αυτά τα στοιχεία αναδεικνύουν την τουριστική γοητεία της Αιγύπτου, υποστηρίζουν την εθνική οικονομία και επαναεπιβεβαιώνουν τον ρόλο της χώρας ως έναν παγκόσμιο πολιτιστικό προορισμό. 

Τι ελπίζει το Μουσείο να προκαλέσει στον επισκέπτη;

Το Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο στοχεύει να επανεισάγει τον αρχαίο αιγυπτιακό πολιτισμό μέσω ενός μοντέρνου και εκλεπτυσμένου μουσειολογικού εκθέματος, το οποίο θα αντανακλά το μεγαλείο και την βαθιά επιρροή [της Αιγύπτου] στην ανθρώπινη ιστορία. Επιπλέον, το μουσείο θέλει να επανεισάγει τον πρωταρχικό ρόλο της Αιγύπτου στον σύγχρονο κόσμο, προωθώντας τις δικές του αξίες της ειρήνης, του πολιτισμικού διαλόγου και της συνύπαρξης. [Το μουσείο] φιλοδοξεί να γίνει ένας χώρος όπου όλες οι διαφορές μεταξύ των εθνών και των ταυτοτήτων θα ξεθωριάσουν, επιτρέποντας σε κάθε επισκέπτη να νιώσει μέρος ενός αιώνιου ανθρώπινου ταξιδιού, το οποίο θα συνδέει παρελθόν, παρόν και μέλλον.

Πώς τα εκθέματα του μουσείου συνδέονται ή σχετίζονται με την ελληνική κληρονομιά;

Το Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο τονίζει, μέσω των αιθουσών 10, 11 και 12, την βαθιά πολιτισμική και καλλιτεχνική αλληλεπίδραση μεταξύ της Αιγύπτου, Ελλάδας και Ρώμης κατά την διάρκεια της Ύστερη Περιόδου. Εκείνη η περίοδος είδε την μοναδική συγχώνευση των Αιγυπτιακών και Ελληνιστικών στοιχείων, τα οποία αντικατόπτριζαν την αξιοσημείωτη ανταλλαγή των παραδόσεων, πεποιθήσεων και καλλιτεχνικών στυλ. 

Οι γκαλερί παρουσιάζουν ξεκάθαρα παραδείγματα της κοινής επιρροής. Ενώ οι αρχαίοι Αιγύπτιοι διατήρησαν την θρησκευτική και πολιτισμική τους ταυτότητα, παρά την συνεχή παρουσία ξένων ανθρώπων, υιοθέτησαν επιπλέον και κάποια Ελληνιστικά καλλιτεχνικά και αρχιτεκτονικά στοιχεία. Αυτή η αλληλεπίδραση φαίνεται έντονα στα αγάλματα, στον τρόπο του ντυσίματος  και στις θρησκευτικές έννοιες, τα οποία συνδυάζουν μαζί τα Αιγυπτιακά και Ελληνικά χαρακτηριστικά. Η εμφάνιση των υβριδικών οντοτήτων—συνδυάζοντας γνωστούς ελληνικούς θεούς με αιγυπτιακούς—τονίζει την πνευματική και πολιτιστική αρμονία μεταξύ των δύο πολιτισμών.

Αρχιτεκτονικά, οι ναοί που χτίστηκαν κατά την διάρκεια της Ελληνο-Ρωμαϊκής περιόδου, όπως αυτών της Δενδέρας, της Νήσους Φίλαι, και του Μεντινέτ Χαμπού, διατήρησαν την παραδοσιακή αιγυπτιακή διάταξη, ενσωματώνοντας τις Ελληνιστικές καλλιτεχνικές πινελιές, και αυτό είναι εμφανές στο στυλ των πυλώνων και στα διακοσμητικά μοτίβα. Νέες αρχιτεκτονικές σειρές εμφανίστηκαν μαζί με τους παραδοσιακούς Ελληνιστικούς πυλώνες, δείχνοντας το πως οι Αιγύπτιοι απορρόφησαν τις ξένες επιρροές, διατηρώντας παράλληλα την δικιά τους ξεχωριστή ιδιότητα.

Στην τέχνη, τα αγάλματα από εκείνη την περίοδο αποκαλύπτουν μια εμφανής εξέλιξη της ανθρώπινη αναπαράσταση. Οι αντρικές φιγούρες παρουσιάζονταν συχνά να φοράνε χαλαρές φορεσιές με πιέτες και σγουρές περούκες στο ελληνικό στυλ, ενώ τα γυναικεία αγάλματα παρουσίαζαν κομψότητα και ζωτικότητα μέσω απαλών και αέρινων φορεμάτων και φυσικής πόζας—προσδίδοντας την αντίθεση με την επίσημη ακινησία της παλιότερης αιγυπτιακής γλυπτικής. Ένα αξιοσημείωτο παράδειγμα είναι η Αίθουσα 12, η οποία δείχνει έναν άντρα να υποδύεται δυο φορές: μια με το Ελληνο-Ρωμαϊκό ντύσιμο και κούρεμα και ένα με το παραδοσιακό αιγυπτιακό φόρεμα, συμβολίζοντας τον σεβασμό για τους δυο πολιτισμούς αυτούς και την ανάμιξη των καλλιτεχνικών παραδόσεων.

Η ελληνική γλώσσα έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αποκωδικοποίηση της αιγυπτιακής γραφής. Ακαδημαϊκοί σύγκριναν τις ελληνικές και ιερογλυφικές επιγραφές πάνω στην «Στήλη της Ροζέττας» και συμβουλεύτηκαν την Κοπτική γλώσσα, η οποία διατηρήθηκε από την Αιγυπτιακή Εκκλησία, με σκοπό να προσδιορίσουν τις φωνητικές αξίες—μια απαραίτητη ανακάλυψη στην κατανόηση του ιερογλυφικού κειμένου. 

Τα εκθέματα, επιπλέον, αποτυπώνουν την εξέλιξη της οικονομίας κατά την διάρκεια εκείνης της περιόδου, καθώς τα νομίσματα αντικατέστησαν το σύστημα αντιπραγματισμού. Τα ελληνο-ρωμαϊκά νομίσματα συχνά έφερνα πορτραίτα αυτοκρατόρων και βασιλισσών, αντικατοπτρίζοντας μαζί την πολιτική κατάσταση και την καλλιτεχνική πολυπλοκότητα της εποχής. 

Μέσα από αυτές τις γκαλερί, το Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο προσφέρει ένα πλήρες όραμα του πολιτιστικού διαλόγου μεταξύ των Αιγυπτιακών και Ελληνικών πολιτισμών, υπογραμμίζοντας πως η αλληλεπίδραση αυτή καλλιέργησε την εξέλιξη στην τέχνη, αρχιτεκτονική, γλώσσα, θρησκεία και οικονομία—κάνοντας εκείνη την περίοδο ένα από τα πιο πλούσια και συναρπαστικά κεφάλαια της ανθρώπινης ιστορίας.

Η ιδέα του μουσείου ως παγκόσμιο κέντρο γνώσης και «γέφυρα» που ενώνει το παρελθόν με το παρόν θυμίζει ως κάποιο βαθμό την μυθική βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας. Ποια ήταν η έμπνευση ή ιδέα πίσω από την κατασκευή ενός μουσείου τέτοιου μεγέθους;

Η αρχαία βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας ήταν σύμβολο του πνευματικού και πολιτιστικού διαφωτισμού στην αρχαία Αίγυπτο. Υπηρέτησε ως φάρος της γνώσης και παγκόσμιο κέντρο, το οποίο έφερε μαζί ποικίλες κουλτούρες και πολιτισμούς στην καρδιά της Αλεξάνδρειας, φιλοξενώντας χιλιάδες χειρόγραφα, τα οποία την έκαναν μια από τις πιο σπουδαίες βιβλιοθήκες στην ιστορία. 

Σήμερα, αυτό το πολιτιστικό όραμα συνεχίζεται μέσω του έργου του Μεγάλου Αιγυπτιακού Μουσείου—ένα σπουδαίο επίτευγμα το οποίο ξεφεύγει από την έννοια του παραδοσιακού μουσείου με το να γίνει μια πλήρης ενσωματωμένη πολιτιστική πόλη και παγκόσμιο κέντρο κληρονομιάς και γνώσης.

Το Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο δεν παρουσιάζει μόνο την πιο εκτενής συλλογή των αιγυπτιακών αρχαιοτήτων, αλλά περιλαμβάνει επιπλέον χώρους για πολιτιστικά συνέδρια, ειδικά εκπαιδευτικά κέντρα και χώρους αφιερωμένους στις παραδοσιακές δημιουργικές κατασκευές και δραστηριότητες κληρονομιάς. Φιλοξενεί, επίσης, μια από τις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες στην Αίγυπτο, ανοιχτή μέχρι τις βραδινές ώρες με σκοπό να προσφέρει στους ερευνητές και επισκέπτες πολλές ευκαιρίες για εξερεύνηση και μάθηση. 

Επιπρόσθετα, το μουσείο διαθέτει ένα θέατρο, έναν κινηματογράφο και διαδραστικές δραστηριότητες για τα παιδιά, κάνοντάς το ένα έντονο πολιτιστικό περιβάλλον το οποίο συνδυάζει εκπαίδευση, δημιουργικότητα και διασκέδαση. Το μουσείο υπηρετεί ως «γέφυρα» που ενώνει το σπουδαίο παρελθόν της Αιγύπτου με το δυναμικό παρόν της. Το Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο, οπότε, στέκεται ως ζωντανό παράδειγμα της συνεχής δέσμευσης της Αιγύπτου να μεταδώσει την γνώση και να διατηρήσει την πολιτιστική κληρονομιά της για τις μελλοντικές γενιές. 

Για το GRDiscovery,

Ρεπορτάζ, Ιωάννα Φιλίππου.

Φωτογραφίες για το GRDiscovery,

Shimaa Hemead