Διαφορετικοί πολιτισμοί σημαίνει διαφορετικά πρότυπα ομορφιάς, άρα διαφορετικοί τρόποι για να στολιστεί το σώμα! Η ομορφιά δεν είναι αντικειμενική αλλά πολυποίκιλη και το «ασυνήθιστο» για εμάς, αλλού είναι συνηθισμένο. Παρακάτω, θα δούμε διαφορετικά πρότυπα ομορφιάς απ’ όλο τον κόσμο!
Οι Mαύρες Πέρλες του Βιετνάμ
Μπορεί στον σύγχρονο κόσμο ένα αστραφτερό λευκό χαμόγελο να είναι αυτό που θεωρείται «φυσιολογικό», σε πολλές, όμως, κουλτούρες της Νότιας Ασίας, της Ωκεανίας και της Αμερικής, τα μαύρα δόντια αποτελούσαν πρότυπο ομορφιάς! Ειδικά στο Βιετνάμ, το μαύρισμα των δοντιών των γυναικών έχει σημαντική ιστορία που ξεκινάει ήδη 4 χιλιάδες χρόνια πριν και υιοθετήθηκε όχι μόνο από τους Βιετναμέζους, αλλά και άλλες εθνικές μειονότητες της περιοχής. Σε κάποιες πηγές, η πρακτική συνδέεται με την ενηλικίωση των νέων κοριτσιών. Για παράδειγμα, στην εθνότητα των Lu, τα κορίτσια μαύριζαν τα δόντια τους σε ηλικία δεκατριών χρόνων και μόνο τότε τους επέτρεπαν να παντρευτούν. Άλλες πηγές μαρτυρούν ότι το μαύρισμα των δοντιών έχει πνευματική και αποτροπαϊκή σημασία και συνδέεται είτε με την προστασία από τα κακά πνεύματα/φαντάσματα, που μυθολογικά έχουν άσπρα δόντια, είτε με την προστασία και τον διαχωρισμό από τα άγρια ζώα που, επίσης, έχουν λευκά δόντια. Υπάρχει και η πεποίθηση ότι το μαύρισμα των δοντιών τα προστατεύει πρακτικά από τις αλλοιώσεις και τη φθορά. Όπως και οι συμβολισμοί, έτσι και οι τεχνικές του μαυρίσματος, είναι διαφορετικές ανάλογα την εθνοτική ομάδα.
Κατά κύριο λόγο θεωρείται ότι το μάσημα φύλλων Betel, που αποτελεί βιετναμέζικη συνήθεια, μαυρίζει σταδιακά τα δόντια, ενώ αφήνει ένα κόκκινο χρώμα στα ούλα. Αντίστοιχα, οι γυναίκες Lu βάφουν τα δόντια τους μ’ ένα τοπικό φυτικό μείγμα, κάθε βράδυ μετά το δείπνο. Η πιο διαδεδομένη, όμως, διαδικασία μαυρίσματος θέλει χρόνο και «θυσίες». Για τρεις μέρες τα δόντια πλένονται με αλάτι, σκόνη άνθρακα και καρύδια αρίκα. Μία μέρα πριν το μαύρισμα, οι γυναίκες μασούσαν lime και ξέπλεναν το στόμα τους με κρασί ρυζιού και χυμό λεμόνι για να μαλακώσουν το φυσικό τους σμάλτο. Σε αυτό το σημείο τα δόντια τους γίνονταν ευαίσθητα και το στόμα και τα χείλη τους πρήζονταν και πονούσαν. Όταν ξεκινούσε η διαδικασία μαυρίσματος, τότε, επί μία εβδομάδα, περνούσαν ένα βερνίκι με πούδρα, χυμό lime, αλουνίτη και τσόφλια καρυδιών στα δόντια τους μετά το δείπνο, κοιμόντουσαν το βράδυ με κλειστό το στόμα και το αφαιρούσαν το πρωί με προσοχή.
Στη διάρκεια αυτής της εβδομάδας, οι γυναίκες δε μπορούσαν να μασήσουν το φαΐ τους και κάποιες τροφές τους απαγορεύονταν εξ’ ολοκλήρου, για να διατηρηθεί η μπογιά. Στο τέλος, περνούσαν μία μαύρη ουσία με αλουνίτη και ρετσίνι στα δόντια τους επί δύο μέρες και μια «κόλλα» από ρετσίνι καρυδιάς, ως το νέο σμάλτο τους. Με αυτή τη διαδικασία, το μαύρο χρώμα μπορούσε να διατηρηθεί άθικτο στα δόντια, ακόμα και για σαράντα χρόνια! Έτσι, το πρότυπο ομορφιάς «Λευκό Δέρμα, Μαύρα Δόντια» έφτασε να κυριαρχεί για αιώνες στο κεντρικό και βόρειο κομμάτι της χώρας, όταν και ξεκίνησε να εκλείπει, λόγω της αποικιοκρατίας και της επιρροής των δυτικών προτύπων.
Face Tattoos
Στον δυτικό κόσμο τα τατουάζ προσώπου αποτελούν ταμπού. Πολλοί tattoo artists αρνούνται να κάνουν τατουάζ στο πρόσωπο των πελατών τους, ειδικά όταν εκείνοι είναι νέοι, ενώ υπάρχουν πολλές προκαταλήψεις στους εργασιακούς χώρους για τα τατουάζ σε εμφανή σημεία. Τα τατουάζ προσώπου συνδέονται πολλές φορές με περιθωριοποιημένες υποκουλτούρες ή και την εγκληματικότητα. Σε αντίθεση με όλα αυτά, για τους ιθαγενείς Inuit του αρκτικού κύκλου, τα τατουάζ προσώπου είναι κεντρικά και ιερά στην κουλτούρα τους. Κάθε σημάδι στο πρόσωπο συμβολίζει διαφορετικές επιτυχίες στη ζωή του ατόμου, π.χ. το V στο μέτωπο συμβολίζει την γυναικεία ενηλικίωση, οι γραμμές στο σαγόνι την πρώτη περίοδο. Τα σημάδια συνδέουν πνευματικά τις γυναίκες Inuit με την Θεά Sedna, ολοκληρώνουν την ομορφιά τους και εξασφαλίζουν την μετάβασή τους στην επόμενη ζωή. Ενώ πρακτικά, μέσα στο σκληρό αρκτικό τοπίο, τα τατουάζ ξεχώριζαν το κάθε άτομο και αποδείκνυαν την φυλετική του ταυτότητα. Για δεκαετίες τα τατουάζ προσώπων καταδιώχθηκαν από τους αποικιοκράτες και τους ιεραπόστολους, σε μια συστηματική προσπάθεια αφανισμού του πολιτισμού των Inuit. Όμως, παρά τις αντιξοότητες, η πρακτική συνεχίζεται μέχρι σήμερα και ανθεί ξανά στους νέους που τιμούν τους προγόνους.
Μυτερά Δόντια
Η παραποίηση του σώματος δεν αφορά μόνο το δέρμα ή τα χαρακτηριστικά του προσώπου, αλλά αφορά και τα δόντια. Πολλές εθνότητες και φυλές ανά τον κόσμο δεν θεωρούν ότι τα ίσια και ευθυγραμμισμένα δόντια είναι το ιδανικό χαμόγελο, αλλά ότι, αντίθετα, τα δόντια και ειδικά οι κυνόδοντες πρέπει να είναι μυτεροί ή και λιμαρισμένοι. Το λιμάρισμα των δοντιών συναντάται σε πολλές φυλές της Νότιας και Κεντρικής Αφρικής, όπως οι Αφάρ (Αιθιοπία), οι Μακόντε (ΝΑ Τανζανία), οι Μπέμπα (Ζάμπια), οι Γιάο (Μαλάουι) και πολλές από τις εθνοτικές ομάδες του Κονγκό (Ζάπο Ζαπ). Οι λόγοι γι’ αυτήν την πρακτική είναι πολλοί, μπορεί για παράδειγμα να αποτελεί τελετουργία ενηλικίωσης για τα αγόρια, γιατί έτσι αποδεικνύουν ότι αντέχουν τον πόνο. Σε μέρη του Σουδάν, η τελετουργία πρόσφερε ειδική προστασία στα μέλη της κοινότητας που θα γίνονταν πνευματικοί ηγέτες. Για τους Πα της Τανζανίας, τα λιμαρισμένα δόντια είναι σημάδι αρρενωπότητας γιατί μοιάζουν με αυτά του κροκόδειλου.
Ενώ σε άλλες φυλές, όπως οι Μακόντε, η πρακτική γίνεται κυρίως για αισθητικούς λόγους σε άντρες και σε γυναίκες, καθώς πράγματι πιστεύουν ότι τα λιμαρισμένα δόντια είναι ομορφότερα. Τα λιμαρισμένα δόντια βρίσκονται και σε άλλες περιοχές του κόσμου, πέρα από την Αφρική. Για παράδειγμα στο Μπαλί, η τελετουργία Metatah θεωρείται το τελευταίο καθήκον του γονιού προς το παιδί και σηματοδοτεί το πέρασμα προς την ενηλικίωση. Οι κυνόδοντες παραποιούνται γιατί θεωρούνται ζωικό χαρακτηριστικό και το λιμάρισμά τους βοηθάει στον έλεγχο των κακών ανθρωπίνων ορμών (Sad Ripu), όπως ο θυμός ή η ζήλεια. Στην ίδια περιοχή του κόσμου, η απομονωμένη Ινδονησιακή φυλή Mentawai, λιμάρει τα δόντια των γυναικών τους για να νιώσουν όμορφες ενώ ενηλικιώνονται.
Επιμήκυνση λαιμού στην Ταϊλάνδη
Ο μακρύς λαιμός συμβολίζει τα θηλυκά στη φυλή Kayan. Υπάρχουν διαφορετικές ρίζες σε αυτήν την παράδοση και πολλοί πιστεύουν ότι στις πρώτες μέρες προστάτευε τις γυναίκες από τη σκλαβιά. Ωστόσο, μερικοί άνθρωποι λένε ότι με το μακρύ λαιμό τους οι γυναίκες μοιάζουν με δράκους, οι οποίοι είναι σημαντικές φιγούρες στην τοπική λαογραφία. Τα κορίτσια αρχίζουν να φορούν ορειχάλκινα πηνία όταν είναι 5 ετών και περνούν όλο και περισσότερα δαχτυλίδια που επιμηκύνουν το λαιμό τους όσο περνάει ο καιρός.
Η αφρικανική φυλή με τους «δίσκους»
Οι γυναίκες της αφρικανικής φυλής Μούρσι, στην Κοιλάδα Όμο της Αιθιοπίας, κοσμούν τα χείλη τους με αυτούς τους ειδικά φτιαγμένους «δίσκους». Αποτελούν έκφραση της γυναικείας ωριμότητας και σημάδι πως μια γυναίκα είναι έτοιμη να κάνει παιδιά. Η αρχή γίνεται με τρύπημα του κάτω χείλους και τοποθέτηση διαδοχικών μεγαλύτερων σε μέγεθος δίσκων. Όσο μεγαλύτερος είναι ο τελικός δίσκος, τόσο πιο ελκυστική θεωρείται η γυναίκα. Για τη δοκιμή της τελειότητας, για το γάμο και τη γονιμότητα, είναι έθιμο για τις γυναίκες να βάζουν διακοσμημένα πιάτα διαφόρων μεγεθών στα κάτω χείλη τους. Θα ήταν δύσκολο να επιβεβαιωθεί πότε ξεκίνησε το έθιμο, αλλά αναμενόμενα ξεκίνησε στην αρχαιότητα, όταν το εμπόριο σκλάβων έγινε δημοφιλές. Κατά συνέπεια, οι Μούρσι ανέλαβαν δράση για να προστατεύσουν τις γυναίκες τους κάνοντάς τες να φαίνονται άσχημες.
Τάσος Δρούγγος, Αρθρογράφος
