Σε πολλές χώρες αλλά και πολιτισμούς σε ολόκληρο τον κόσμο, ο ρόλος και η ιστορία του επωνύμου είναι ένα ζήτημα αρκετά σαφές και καθόλου περίπλοκο. Για παράδειγμα, στη Ρωσία, οι άνθρωποι παίρνουν το επώνυμό τους από το πατρώνυμο του πατέρα τους. Δεν συμβαίνει, όμως, το ίδιο και στην Ελλάδα, διότι εδώ τα πράγματα αλλάζουν και γίνονται λίγο πιο περίπλοκα. Η ιστορία του επωνύμου διαφοροποιείται και παίρνει μια πιο παραδοσιακή και μοναδική τροπή.
Τα επώνυμα στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα μπορούν δύο, τρεις και παραπάνω άνθρωποι να έχουν το ίδιο επώνυμο. Το καθένα, όμως, είναι μοναδικό και κρύβει τη δική του, προσωπική ιστορία. Ανατρέχοντας στο παρελθόν θα διαπιστώσουμε, μέσα από τις μαρτυρίες των προγόνων μας, πως υπήρχαν κάποιοι βασικοί λόγοι που έθεσαν απαραίτητη και ιδιαίτερα χρήσιμη την δημιουργία και την χρήση των επωνύμων. Όσο οι ρυθμοί των εποχών εξελίσσονταν, τόσο και οι ανάγκες των ανθρώπων σε κοινωνικό και βιοτικό επίπεδο μεγάλωναν. Έτσι και ο κόσμος ένιωσε την ανάγκη να διαχωριστεί ο ένας από τον άλλον, ώστε να αποφευχθούν οι διάφορες αιμομιξίες, που μέχρι τότε ήταν αναπόφευκτες. Ακολούθως, λοιπόν, οι λαοί για να ξεχωρίζουν, άρχισαν να δημιουργούν τα σημερινά επώνυμα. Στην αρχή, η διανομή των επωνύμων γινόταν βάσει καταγωγής, π.χ. κάποιος που καταγόταν από τη Μάνη, έπαιρνε το επίθετο Μανιάτης, Μανιακός, Μανέος κ.α., γνωστά και ως τοπωνύμια. Αργότερα, υιοθετήθηκε το επίθετο που προερχόταν από κάποιο παρατσούκλι. Τα χιουμοριστικά ιδιαίτερα, αλλά και τα εύστοχα υποκοριστικά, που εφηύραν ο ένας για τον άλλον.
Εκτός, όμως, από τα τοπωνύμια και τα παρατσούκλια, μια ακόμα πηγή έμπνευσης των επωνύμων ήταν τα επαγγέλματα καθώς και η γλώσσα ενός ανθρώπου. Λέγοντας γλώσσα, εννοούμε τις διάφορες καθομιλούμενες διαλέκτους των περιοχών της Ελλάδας. Στην εξέλιξη των επωνύμων βοήθησαν και οι διάφορες μεταφορές και ανταλλαγές λαών, καθώς επίσης και οι επιδρομές τους, π. χ. οι Πόντιοι, οι Σμυρνιοί, οι Γεωργιανοί, πρόσθεσαν και αυτοί ένα λιθαράκι που συνέβαλε στην εδραίωση και θεμελίωση των επωνύμων. Με το πέρασμα των χρόνων τα επώνυμα άλλαζαν, διαφοροποιούνταν, κάποια γράμματα χάνονταν, πολλά από αυτά σχημάτιζαν παράγωγα με διάφορες καταλήξεις και άλλα γίνονταν πιο σύνθετα. Η παράδοση των επωνύμων συνεχίζεται, μαζί με τη γέννηση ενός παιδιού, ενός απογόνου. Γι’ αυτόν τον λόγο υπάρχουν ιστορικά επώνυμα, σπουδαίων ανθρώπων, που διατηρούνται έως σήμερα και αποτελούν τη σφραγίδα και τη συνέχεια των προγόνων μας. Χωρίς την ύπαρξη των επωνύμων, κανείς δε θα γνώριζε την καταγωγή και το γενεαλογικό του δέντρο.
Ίλια Μπανταβάνη, Δημοσιογράφος
