Με την έννοια “Πόλη φάντασμα” ορίζουμε συγκεκριμένα, εγκαταλειμμένα χωριά, κωμοπόλεις ή ακόμη και πόλεις, που συνήθως περιέχουν αποδεικτικά κάποτε κατοικήσιμης περιοχής, όπως είναι το οδικό δίκτυο, εναπομείναντα κτίρια κ.α. Η εικόνα ενός τέτοιου τοπίου είναι επιβλητική καθώς αναζωπυρώνει την περιέργεια αναφορικά με την ιστορία του τόπου και γεννά ερωτήματα σχετικά με τους λόγους που οδήγησαν στην εγκατάλειψή του. Οι λόγοι ποικίλουν και από απλή ανάγκη για μετατόπιση της οικονομίας, αγγίζουν απάνθρωπα περιστατικά, όπως τα πυρηνικά ατυχήματα και οι σφαγές. Μερικές πόλεις φαντάσματα, διάσπαρτες ανά τον κόσμο, αποτελούν οι εξής:
Κόλμανσκοπ, Ναμίμπια
Τσιμεντένιοι τοίχοι που ξεπροβάλουν από τις ξεφλουδισμένες πολύχρωμες ταπετσαρίες, αίθουσες πλημμυρισμένες από άμμο που έσυραν θύελλες… Αυτές είναι οι πρώτες εικόνες από το άψυχο Κόλμανσκοπ της ερήμου Ναμίμπ, της νότιας Αφρικής, η οποία κάποτε αποτελούσε πηγάδι οικονομίας και πολυτέλειας. Ένα απόγευμα του 1908, εργάτης του σιδηροδρόμου καθώς φτυάριζε τις σιδηροδρομικές γραμμές, παρατήρησε κάτι να ξεχωρίζει μεταξύ των κόκκων άμμου υπό τον χαμηλό φωτισμό του ήλιου. Ο γερμανός εργοδότης του, ύστερα, αναγνώρισε τα ξεχωριστά αυτά πετρώματα ως διαμάντια. Σύντομα η περιοχή πλημυρίζει χρυσοθήρες που αγωνιούν να οργώσουν την έρημο. Μέχρι το 1912, το Κόλμανσκοπ αναπτύχθηκε σε μια πόλη που παρήγαγε το 11.7% της συνολικής παγκόσμιας παραγωγής διαμαντιών, με τους πολίτες του, σταδιακά, να καταβάλλονται από τρελή εκκεντρικότητα.
Ο πλούτος των χρυσοθήρων πολλαπλασιαζόταν καθημερινά, γεγονός που ανάγκασε τις γερμανικές αρχές να κηρύξουν μεγάλο μέρος της ερήμου ως “Απαγορευμένη ζώνη”, προκειμένου να διασφαλίσουν τα κοιτάσματα της περιοχής για μία και μόνη εταιρία με έδρα της το Βερολίνο. Η εντατική εξόρυξη της ερήμου, είχε ως αποτέλεσμα την εξάντληση των αποθεμάτων, κατά τη δεκαετία του ’30. Ο λαός του Κόλμανσκοπ εκτοπίζεται στις όχθες των νότιων παραλιών, σφραγίζοντας τη μοίρα της ερήμου, προκειμένου να εκμεταλλευτούν τα πλουσιότερα κοιτάσματα διαμαντιού που γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα.
Πρίπιατ, Ουκρανία
Η ημερομηνία 26 Απριλίου του 1986 χαράχθηκε στις σελίδες της παγκόσμιας ιστορίας ως ένα από τα μεγαλύτερα ανθρώπινα ατυχήματα. Κατά τη διάρκεια μιας δοκιμής με σκοπό να υπολογιστεί η ποσότητα ενέργειας που απαιτούνταν για να διατηρηθεί σε λειτουργία ο αντιδραστήρας νούμερο 4 του Τσερνόμπιλ, σε περίπτωση “μπλακ άουτ”, αυτός εξερράγη. Η έκρηξη προκάλεσε φωτιά που απελευθέρωσε άφθονες ποσότητες ραδιενεργών χημικών ουσιών οι οποίες, με την πάροδο του χρόνου, μόλυναν εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα σε πολλαπλά ευρωπαϊκά έθνη. Τις επιπτώσεις της έκρηξης ταχύτερα γνώρισε το Πρίπιατ, κωμόπολη της σοβιετικής ένωσης που στέγαζε περίπου 49.000 άτομα, πληθυσμός που στο μεγαλύτερο μέρος του αποτελούταν από εργάτες του πυρηνικού εργοστασίου. Δεκαπέντε δημοτικά σχολεία, ένα μεγάλο νοσοκομείο, εικοσιπέντε καταστήματα, κινηματογράφοι, πάρκα, λούνα παρκ αλλά και πολλές άλλες υποδομές που σηματοδοτούσαν την παρουσία μιας ακμάζουσας κοινότητας, είχαν πλέον ερημώσει.
Αυτή η κοινότητα ήταν που καθιστούσε το Πρίπιατ μιας από της πιο όμορφες και πολυτελείς περιοχές της εποχής εκείνης. Η πόλη, εξαιτίας της επικίνδυνης απόστασης των 3 χιλιόμετρων από την έκρηξη, εκκενώθηκε σε χρονικό διάστημα 3 ωρών μετά την έκρηξη. Σχεδόν 30 χρόνια αργότερα, έχοντας λάβει τα απαραίτητα μέτρα προστασίας από τα ραδιενεργά υπολείμματα, συναντά κανείς ένα παγωμένο καρέ της σοβιετικής ένωσης. Τοίχοι κτιρίων στολισμένοι με κομουνιστική προπαγάνδα, δρόμοι πλημυρισμένοι από προσωπικά αντικείμενα, το σφυρί και το δρεπάνι που κοσμούν τους φανοστάτες, αναμένοντας την Πρωτομαγιά που δεν εορτάστηκε ποτέ. Εικόνες – αναμνηστικά της κάποτε ένδοξης πόλης.
Οραντούρ-συρ-Γκλαν, Γαλλία
Επτά είναι ο αριθμός τον ατόμων που διασώθηκαν από τα αποτρόπαια και ανατριχιαστικά γεγονότα που έλαβαν χώρα στο Οραντούρ-Συρ-Γκλαν. Η 10η Ιουνίου του 1944, είναι η ημερομηνία που οι 642 πολίτες του χωριού πλήρωσαν για τις αντάρτικες ενέργειες των γειτονικών περιοχών. Το κόστος; Ο αισχρός αποδεκατισμός του άμαχου πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένων ανδρών, γυναικών αλλά και παιδιών, από στρατεύματα της 2ης μεραρχίας “Pazner”, της Waffen-SS, Das Reich. Οι τελευταίες εικόνες που πρόσφερε η τεθωρακισμένη μεραρχία στην ιστορία του χωριού είναι ο διασκορπισμός των ανδρών σε περίγυρους αχυρώνες και η συγκέντρωση των 240 γυναικών και 205 παιδιών στην εκκλησία του χωριού, η οποία σφραγίστηκε, αναφλέχθηκε και στην συνέχεια βομβαρδίστηκε, με το απελπισμένο μερίδιο που κατάφερε να δραπετεύσει από τα τείχη της, να πυροβολείται. Τα ερείπια του χωριού διατηρήθηκαν, προκειμένου να διασωθεί η ανάμνηση της απάνθρωπης πλευράς της φύσης μας.
Οι πόλεις φαντάσματα οφείλουν την σαγήνη τους στη μυστηριώδη ατμόσφαιρα που προκαλούν τα άψυχα σκηνικά τους και στην ιστορία που διαπαιδαγωγεί όσους τόλμησαν να την σκαλίσουν. Παρά την αποτρεπτική ονομασία τους, η επίσκεψη τους καθίσταται εποικοδομητική, καθώς ικανοποιεί την έμφυτη ανθρώπινη ανάγκη για εξερεύνηση.
Γιάννης Μίτσεφ, Αρθρογράφος
