Τα έθιμα κάθε τόπου είναι αυτά που κάνουν ξεχωριστή μία φυλή, προσδιορίζοντας την μοναδική της ταυτότητα. Κάθε χώρα έχει τα δικά της έθιμα σε ό,τι αφορά την ταφή των νεκρών, τον δικό της τρόπο έκφρασης του θρήνου για τους αγαπημένους που χάθηκαν και κάθε ένα από αυτά, αντικατοπτρίζει τα ιδιαίτερα πολιτισμικά χαρακτηριστικά αλλά και την «φιλοσοφία» που κουβαλάει για την ίδια τη ζωή και τον θάνατο.
Μερικά, βέβαια, από αυτά τα έθιμα, που έρχονται από μακρινές χώρες και πολύ διαφορετικούς πολιτισμούς από τον δυτικό, είναι για τους περισσότερους από εμάς έως και σοκαριστικά.
Famadihana
Ο λαός της Μαδαγασκάρης εκτελεί μια τελετουργία που ονομάζεται famadihana, επίσης γνωστή ως «στροφή των οστών», κατά την οποία, κάθε επτά χρόνια περίπου, τα σώματα των νεκρών τους εκταφιάζονται από τις προγονικές κρύπτες. Στο τελετουργικό ξανατυλίγουν τους νεκρούς με νέο ύφασμα και ακολουθεί μια τεράστια γιορτή που περιλαμβάνει μουσική και χορό των ζωντανών με τους νεκρούς προγόνους τους, αφηγήσεις οικογενειακών γεγονότων και επίκληση προς τους νεκρούς για την ευλογία τους. Ύστερα, τα σώματα ενταφιάζονται ξανά. Η famadihana είναι ένας τρόπος για να διατηρηθεί η σχέση μεταξύ των ζωντανών και των νεκρών, ο οποίος βασίζεται στην πεποίθηση ότι ο νεκρός δεν περνάει στη μετά θάνατον ζωή μέχρι το σώμα του να διασπαστεί πλήρως και ότι είναι σε θέση να επικοινωνήσει με τους ζωντανούς μέχρι τότε.
Η κηδεία των Βίκινγκς
Οι κηδείες των Βίκινγκς του παρελθόντος ήταν μια ιδιαίτερα βάρβαρη υπόθεση, σύμφωνα με τα συγγράμματα του Ahmad ibn Fadlan, ενός Άραβα ερευνητή του 10ου αιώνα, ο οποίος πέρασε πολλά χρόνια παρατηρώντας τον τρόπο ζωής των Volga Vikings. Σύμφωνα με τον Fadlan, οι πεθαμένοι αρχηγοί Βίκινγκς θάβονταν προσωρινά, ενώ προετοιμάζονταν νέα ενδύματα κηδείας και μία από τις δούλες του αρχηγού προσφερόταν εθελοντικά να τον συνοδεύσει στη μετά θάνατον ζωή. Το κορίτσι θα έπρεπε να κάνει σεξ με κάθε αρσενικό στον οικισμό Βίκινγκ, προτού στραγγαλιστεί και μαχαιρωθεί μέχρι θανάτου από τη “μάνα” του χωριού. Μετά από αυτό, τοποθετούταν μαζί με τον αρχηγό της πάνω σε ένα ξύλινο πλοίο, το οποίο καίγανε.
Ταϊβανέζικη κηδεία με στρίπερς
Πολλές κηδείες στην Ταϊβάν επικρίνονται διότι είναι πολυέξοδες και μαζεύουν μεγάλο πλήθος κόσμου, που οδηγεί σε πολυτελείς και τρανταχτές τελετές με τύμπανα και γυναικείες μπάντες, το κόστος των οποίων ξεπερνά, συχνά, τα 20.000 δολάρια. Ορισμένες κηδείες πάνε ένα βήμα παραπέρα για να προσελκύσουν μεγαλύτερα πλήθη, με την ενοικίαση ηλεκτρικών αυτοκινήτων – φορτηγών, που μετατρέπονται σε έντονα χρωματισμένα, φωτεινά κινητά στάδια, πάνω στα οποία οι στρίπερς χορεύουν σε στύλους, αλλά και γύρω από τους τάφους των νεκρών. Το πολιτιστικό φαινόμενο τεκμηριώνεται από τον ανθρωπολόγο Marc L. Moskowitz στο Dancing for the Dead: Funeral Strippers in Taiwan (2011).
Τα φαντασμαγορικά φέρετρα της Γκάνα
Προερχόμενο από την περιοχή της Άκρα, περίπου 60 χρόνια πριν, το φαινόμενο των φανταστικών φερέτρων της Γκάνα δημιουργήθηκε από ταλαντούχους ξυλουργούς, όπως οι Ataa Oko και Kane Kwei και παρουσιάζει φέρετρα κατασκευασμένα με περίτεχνα και περίπλοκα σχέδια που αντικατοπτρίζουν τη ζωή και τα πάθη του νεκρού – λόγου χάρη ένα φέρετρο σε σχήμα ψάρι για έναν ψαρά ή φέρετρα σε σχήμα μπύρας για τους οπαδούς της μπύρας. Ορισμένα φαντασμαγορικά φέρετρα της Γκάνα συμπεριλήφθηκαν στην έκθεση τέχνης Magiciens de la Terre, στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στο Παρίσι, το 1989 και πιο πρόσφατα, ο δημιουργός φανταστικών φέρετρων Paa Joe, ταξίδεψε στο Ηνωμένο Βασίλειο ως φιλοξενούμενος καλλιτέχνης στο Clumber Park του Nottingham, όπου δημιούργησε ένα από τα φέρετρα – σήμα κατατεθέν του είδους τους, σε σχήμα λιονταριού.
Κηδεία σε απευθείας μετάδοση
Μια νέα τάση έχει προκύψει από το 2002, σε απάντηση στην αυξανόμενη διασπορά των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο – απευθείας μετάδοση ή βιντεοσκόπηση κηδείας. Οι κηδείες μεταδίδονται ζωντανά μέσω κάμερας, έτσι ώστε η οικογένεια και οι φίλοι σε όλο τον κόσμο που δεν μπορούν να ταξιδέψουν για να παρευρεθούν στις κηδείες των αγαπημένων τους, να μπορούν να τις παρακολουθήσουν εικονικά.
Γιάννης Δουΐτσης, Αρθρογράφος
