Μπορεί τον τελευταίο χρόνο η λέξη τρένο να προκαλεί ανατριχίλα, φόβο, πόνο, θλίψη και μόνο στο άκουσμα της, ωστόσο, δεν συνέβαινε αυτό πάντα. Κάποτε, το σιδηροδρομικό δίκτυο και τα τρένα θεωρούνταν από τα πιο ασφαλή μέσα μεταφοράς. Όμως, μετά το συγκλονιστικό δυστύχημα στα Τέμπη, της 28ης Φεβρουαρίου 2023, περίπου έναν χρόνο πριν δηλαδή, που στοίχισε τη ζωή σε περισσότερους από 60 αθώους ανθρώπους, παιδιά, μητέρες, συζύγους, εργαζομένους, ψυχές με όνειρα και ελπίδες για το μέλλον, χαμόγελα που σβήστηκαν ξαφνικά μια για πάντα, το τρένο έχασε κάθε αξία και δόξα που το παρελθόν του είχε απονείμει. Με μια γρήγορη αναδρομή στο παρελθόν, θα λέγαμε πως αυτή ήταν η πιο μαύρη στιγμή στην ιστορία του σιδηροδρόμου μέχρι και σήμερα, για τη χώρα μας.
Τα ερωτήματα που δημιουργήθηκαν από εκείνη την ημέρα και έπειτα είναι πολλά, με επικρατέστερο το βυθισμένο στο σκοτάδι και τον πόνο ‘’Γιατί ;’’ των συγγενών των θυμάτων. Αναρωτήθηκε κανείς, όμως, πριν από αυτό το αιματηρό συμβάν, τι ήταν και τι αντιπροσώπευε το ελληνικό σιδηροδρομικό δίκτυο στη χώρα μας και τι η εφεύρεση των τρένων, για τον ανθρώπινο πολιτισμό ;
Πότε και πώς δημιουργήθηκαν τα τρένα
Η ιστορία του σιδηροδρόμου ξεκινά να υπολογίζεται ήδη από την αρχαία ακόμα εποχή. Στην Ελλάδα, ωστόσο, ο σιδηρόδρομος και τα πρώτα τρένα έφτασαν περίπου το 600 π.Χ. με τον Διόλκο, που κατασκευάστηκε στην Κόρινθο και αποτελεί, μέχρι και σήμερα για κάποιους, τον πρώτο σιδηρόδρομο που κατασκευάστηκε σε ολόκληρη την ιστορία. Αυτό, όμως, που ουσιαστικά οδήγησε τον κόσμο στην εφεύρεση του σιδηροδρομικού δικτύου και στην βιομηχανία παραγωγής των τρένων, ήταν η αποτελεσματικότερη μεταφορά αγαθών, ειδών και υλών πρώτης ανάγκης, από τη μια άκρη του πλανήτη στην άλλη, με άμεσο και αποτελεσματικό, μα πάνω από όλα ασφαλή, τρόπο. Για να καλυφθεί αυτή η τόσο μεγάλη ανάγκη, χρειάστηκε να δουλέψουν σκληρά πάρα πολλοί άνθρωποι, με το μεγαλύτερο ποσοστό από αυτούς να είναι εφευρέτες και ερευνητές. Όταν τελικά βρέθηκε λύση και ανακαλύφθηκε το τρένο, η χρησιμότητα της ύπαρξής του και η μεγάλη εξυπηρετικότητα που αυτό θα προσέφερε, οδήγησε στην εξάπλωσή του σε ολόκληρο τον κόσμο.
Στην αρχή τα τρένα που κατασκευάστηκαν χρησιμοποιούνταν μόνο για την μεταφορά υλικών αγαθών και ειδών πρώτης ανάγκης – τα λεγόμενα σήμερα ‘’εμπορικά τρένα’’. Αργότερα, όμως, οι ανάγκες της μεταφοράς και της μετακίνησης των ανθρώπων μεγάλωσαν και οδήγησαν στην εφεύρεση και την δημιουργία των ‘’επιβατικών τρένων’’.
Τι συνέβη μετά την εφεύρεση των τρένων
Με την πτώση της Ελλάδας, οι αμαξοστοιχίες εξαφανίστηκαν από την Ευρώπη και κατάφεραν να επανεμφανιστούν μόνο κατά τον 16ο αιώνα, όταν η αυξημένη εμπορική δραστηριότητα της Αναγέννησης τις επανέφερε στο προσκήνιο. Με κινητήρια δύναμη τα άλογα, οι αμαξοστοιχίες επέτρεπαν πολύ ταχύτερα και ασφαλέστερα ταξίδια, σε σχέση με τους χωματόδρομους, αλλά οι βιομήχανοι και οι εφευρέτες δεν αρκέστηκαν μόνο σε αυτό. Ήθελαν έναν πιο αυτοματοποιημένο τρόπο μεταφοράς εμπορευμάτων καθώς, οι μικρές βελτιώσεις των κανονικών αμαξοστοιχιών (φλαντζωτοί τροχοί, ξύλινες ράγες), οδηγούσαν μόνο σε πιο βελτιωμένες μετακινήσεις, αλλά όχι σε πραγματική επανάσταση στο δίκτυο των μεταφορών.
Αυτή η επανάσταση, λοιπόν, ήρθε στα τέλη του 17ου αιώνα, με την εισαγωγή της πρώτης σταθερής ατμομηχανής από τον Τόμας Σάβερι. Αυτή η εφεύρεση του 1698 ήταν εξαιρετικά απλή και χαμηλής ισχύος και εξαιτίας αυτού, οι ατμομηχανές χρειάστηκαν πάνω από 60 χρόνια για να φτάσουν στο σημείο να είναι χρήσιμες για την κίνηση τρένων. Ωστόσο, η στιγμή αυτή ήρθε, το 1763, όταν ο Τζέιμς Βατ πήρε τα απλά σχέδια των Τόμας Σάβερι και Τόμας Νιούκομεν και εισήγαγε τον στροφαλοφόρο άξονα που μπορούσε να μετατρέψει τη δύναμη του ατμού σε κυκλική κίνηση. Αυτή η εφεύρεση επέτρεψε, τελικά, στους εφευρέτες σε όλο τον κόσμο να αρχίσουν να προσαρμόζουν την ατμομηχανή σε μηχανή που θα μπορούσε να κινεί αυτοκίνητα, τρένα και σκάφη όλων των τύπων και μεγεθών. Κάπως έτσι ξεκίνησε και το ταξίδι των τρένων στην παγκόσμια αγορά.
Οι σημαντικότεροι άνθρωποι που συνέβαλαν στην εφεύρεση των τρένων
Μερικοί από τους σημαντικότερους εφευρέτες τρένων ήταν ο Matthew Murray, ο οποίος δημιούργησε την πρώτη ατμοκίνητη ατμομηχανή, ο Richard Trevithick που έκανε δημοφιλή τη σειρά τρένων που παρουσιάστηκαν στο Λονδίνο, ο George Stephenson που έγινε διάσημος με το τρένο μεταφοράς άνθρακα και ο Oliver Evans που κατασκεύασε την πρώτη στον κόσμο ατμομηχανή υψηλής πίεσης με συμπύκνωση, η οποία έγινε βασικό μέρος όλων των ατμοκίνητων τρένων στο μέλλον.
Ίλια Μπανταβάνη, Δημοσιογράφος
