Πριν από δεκατέσσερα περίπου χρόνια, κάπου στα τέλη του 2009, η Ελλάδα αδυνατώντας να αποφύγει τις συνέπειες της διεθνούς οικονομικής ύφεσης, θα εισέλθει στην πιο πρόσφατη οικονομική κρίση στην ιστορία της. Σύντομα, έννοιες όπως «μνημόνιο» και Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, θα γίνουν αναπόσπαστο κομμάτι της ελληνικής καθημερινότητας. Σε αυτό το άρθρο θα επιχειρηθεί μία προσπάθεια παρουσίασης κι εξήγησης των βασικών αυτών εννοιών.
ΜΝΗΜΟΝΙΟ
Αρχικά, ο όρος «μνημόνιο» αναφέρεται σε ένα έγγραφο το οποίο περιλαμβάνει ένα πρόγραμμα οικονομικής ρύθμισης. Στο έγγραφο αυτό, αναγράφονται, μεταξύ άλλων, τα μέτρα τα οποία υποχρεούται να τηρήσει η χώρα που το υπογράφει. Το μνημόνιο υπογράφεται από δύο συμβαλλόμενα μέρη, δηλαδή από εκείνους που το επιβάλλουν κι από εκείνους που δεσμεύονται να το εφαρμόσουν.
Η Ελλάδα υπέγραψε συνολικά τρία μνημόνια. Το 1ο μνημόνιο θα υπογραφεί το Μάιο του 2010 και κάποιες από τις πρώτες συνέπειές του για τη χώρα ήταν η μείωση δαπανών, που προορίζονταν για μισθούς και συντάξεις, καθώς και η περικοπή επιδομάτων.
Το 2ο μνημόνιο θα ακολουθήσει μόλις ενάμιση χρόνο αργότερα, στις 12 Ιουλίου 2011 και θα πλήξει ιδιαίτερα το βιοτικό επίπεδο της ελληνικής κοινωνίας. Οι βασικοί στόχοι του δεύτερου μνημονίου ήταν δύο. Αφενός να σταθεροποιηθεί η οικονομία κι αφετέρου να αποφευχθεί ο κίνδυνος ενός «Grexit». Πολύ γρήγορα, άρχισαν να δρομολογούνται μεταρρυθμίσεις που αφορούσαν τον συνταξιοδοτικό τομέα και τον τομέα της υγείας, ενώ δεν έλειπαν και οι συζητήσεις για την ανάγκη εκσυγχρονισμού της διοίκησης.
Το 3ο και τελευταίο μνημόνιο θα υπογραφεί στις 15 Αυγούστου του 2015, στο μεσοδιάστημα των διπλών εκλογών που πραγματοποιήθηκαν εκείνη τη χρονιά. Βασικό χαρακτηριστικό της περιόδου είναι ότι στην οικονομική ζωή της χώρας εισέρχονται πλέον τα capital controls. Τα capital controls ήταν ουσιαστικά ένας τρόπος να ελέγχεται η κίνηση των κεφαλαίων. Η εφαρμογή τους στην ελληνική οικονομία θα διαρκέσει δύο χρόνια, επηρεάζοντας αισθητά τη μεσαία επιχειρηματικότητα.
ΔΙΕΘΝΕΣ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ (ΔΝΤ)
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) μπήκε στην ελληνική πραγματικότητα σχεδόν ταυτόχρονα με το 1ο μνημόνιο, δηλαδή στα μέσα του 2010.
Πρόκειται για έναν οργανισμό, ο οποίος ιδρύθηκε λίγο μετά το τέλος του Β’ παγκοσμίου πολέμου, στις 27 Δεκεμβρίου 1945 κι αρχικά αριθμούσε 29 μέλη. Η διακήρυξη για την επίσημη έναρξη λειτουργίας του υπογράφηκε στην Ουάσιγκτον των ΗΠΑ. Πρωταρχικός στόχος του ήταν τα οικονομικά συστήματα του πλανήτη να λειτουργούν ομαλά, ώστε να μην επαναληφθεί η οικονομική ύφεση που είχε προκαλέσει το Μεγάλο Κραχ του 1929.
Μία από τις αρμοδιότητες του είναι να διασφαλίζει ότι το διεθνές νομισματικό σύστημα θα λειτουργεί με σταθερότητα. Επιπλέον, δεν παρέχει μονάχα οικονομική αλλά και τεχνική στήριξη σε εκείνες τις χώρες, όπου το εσωτερικό κι εξωτερικό τους χρέος είναι αυξημένο. Παράλληλα, με τη χορήγηση οικονομικής βοήθειας, λαμβάνονται μέτρα και θεσπίζονται νόμοι, στόχος των οποίων είναι η οικονομία της χώρας που έλαβε τη βοήθεια, να γίνει ξανά ανταγωνιστική.
Μέσα σε είκοσι χρόνια τα μέλη του οργανισμού θα αυξηθούν σε 172. Όμως, το αξιοσημείωτο είναι ότι ως μέλη προστέθηκαν και κράτη της Αφρικανικής ηπείρου, τα οποία τα προηγούμενα χρόνια είχαν αποκτήσει την ανεξαρτησία τους.
ΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΤΟΥ ΔΝΤ
Η δεκαετία του 1970 σηματοδότησε τον εντατικό δανεισμό χωρών, που χαρακτηρίζονταν ως «φτωχές» κι «αναπτυσσόμενες». Σημαντικό σταθμό στην ιστορία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου αποτέλεσαν δύο γεγονότα: η πτώση του τείχους του Βερολίνου το 1989 και η κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού το Δεκέμβριο του 1991. Τα δύο αυτά γεγονότα οδήγησαν στη διαμόρφωση νέων δεδομένων.
Πολλές από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, προκειμένου να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της ελεύθερης καπιταλιστικής οικονομίας, απευθύνθηκαν στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ζητώντας οικονομική ενίσχυση. Τα επόμενα χρόνια κάποιες από αυτές, όπως για παράδειγμα η Πολωνία, θα καταφέρουν να γίνουν και μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο θα γίνει για πρώτη φορά δέκτης κριτικής, ήδη από τη δεκαετία του 1960. Μέσα στο πλαίσιο του οικονομικού ανταγωνισμού μεταξύ ελεύθερης κι ελεγχόμενης αγοράς, τα κράτη του πρώην Ανατολικού Μπλοκ θα το κατηγορήσουν ότι μέσω της στήριξης που προσφέρει στις καπιταλιστικές χώρες, προωθεί ιδιωτικά συμφέροντα.
Μετά την Ασιατική κρίση του 1997, θα ενταθεί ο προβληματισμός σχετικά με τον τρόπο που χειριζόταν τις καταστάσεις, ωθώντας το να αλλάξει τακτική. Πλέον, θα αρχίσει να μελετά την κάθε χώρα ξεχωριστά, ως μια ιδιαίτερη περίπτωση.
ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ
Στη διάρκεια του 21ου αιώνα βρέθηκε αντιμέτωπο με τη μεγαλύτερη, ίσως, πρόκληση στην ιστορία του, καθώς η παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008 προκάλεσε ένα αστραπιαίο κι εκτενές κύμα οικονομικής αβεβαιότητας.
Ο ερχομός του ΔΝΤ στη χώρας μας συνοδεύτηκε από επαχθή μέτρα που περιλάμβαναν, μεταξύ άλλων, φορολογικές επιβαρύνσεις, μειώσεις των μισθών και περικοπές επιδομάτων. Ταυτόχρονα, οι αντιθέσεις μεταξύ των κοινωνικών τάξεων ολοένα και γιγαντώνονταν, εξαφανίζοντας σχεδόν τη μικρομεσαία, αστική τάξη.
Η παρουσία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στην Ελλάδα αποτέλεσε, ιστορικά, την πρώτη επέμβαση του οργανισμού σε κράτος – μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Δέσποινα Ακριτίδου, Αρθρογράφος
