Η ετυμολογία και η σημασία του να είσαι διαφορετικός
Διαφορετικός, βάσει της ελληνικής γλώσσας, είναι κάποιος ο οποίος διαφέρει από κάποιον άλλον, κάποιος δηλαδή που έχει διαφορετικά γνωρίσματα.
Αυτό, κατά συνέπεια, σημαίνει ότι εφόσον κανέναν άνθρωπος δεν είναι πανομοιότυπος με τον άλλον, είμαστε όλοι διαφορετικοί. Έχουμε διαφορετικά εξωτερικά γνωρίσματα, ύψος, βάρος, χρώμα δέρματος, χρώμα ματιών, μαλλιών, διαφορετικό dna, ομάδα αίματος και προσωπικότητα.
Διαφορετικούς, ωστόσο, μπορούν να μας καταστήσουν και οι καθημερινές μας συνήθειες, η αντίληψη μας αναφορικά με τη ζωή, η εθνικότητα, το φύλο, οι σεξουαλικές προτιμήσεις, οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες, η ηλικία, οι σωματικές ικανότητες, η θρησκεία ή άλλες πεποιθήσεις ενός ατόμου.
Δυστυχώς, στην ελληνική κοινωνία, το διαφορετικό αντιμετωπίζεται συνήθως με καχυποψία, καθώς ως ιδιοσυγκρασία, είμαστε ένας λαός που δύσκολα ξεφεύγει από τις κοινωνικές και παραδοσιακές του νόρμες.
Ιδιαιτερότητα και κοινωνικό στίγμα
Η ιδιαιτερότητα του κάθε ατόμου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την έννοια του κοινωνικού στίγματος, κάτι που μπορεί να το οδηγήσει στον κοινωνικό αποκλεισμό. Το κοινωνικό στίγμα είναι ικανό να συσχετίσει αρνητικά ένα άτομο ή μια ομάδα ανθρώπων, με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά συμπεριφορών και καταστάσεων.
Το κοινωνικό στίγμα μπορεί να στερήσει από το άτομο που φέρει κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, το δικαίωμα της κοινωνικής αποδοχής και της ισότιμης αντιμετώπισης και συμμετοχής στην κοινωνική ζωή.
Μολονότι ο κάθε άνθρωπος έχει διαφορετικές οικογενειακές καταβολές, μόρφωση ή παιδεία, υπάρχουν κάποια στερεότυπα και προκαταλήψεις που μπορούμε να βρούμε στον καθέναν από εμάς, ξεχωριστά. Τα στερεότυπα αυτά σχετίζονται με τη διαφορετικότητα, όπως π.χ. η εθνική ή θρησκευτική ταυτότητα, ο σεξουαλικός προσανατολισμός, ασθένειες όπως το HIV/AIDS κ.α. που αποτελούν τη βάση του κοινωνικού στίγματος. Όταν σε μία κοινωνία τα άτομα που θεωρούνται «κανονικά», σε τομείς όπως η οικονομία, η κοινωνία, ο πολιτισμός και η επιστήμη, υιοθετούν αντίστοιχα στερεότυπα και προκαταλήψεις, έναντι ατόμων ή ακόμα και ομάδων με την όποια διαφορετικότητα, τότε παρατηρούμε διακρίσεις που δημιουργούνται έναντι της δεύτερης ομάδας. Όταν, λοιπόν, κάποιος χαρακτηρίζεται διαφορετικός, τότε ξεκινάνε οι διακρίσεις.
Διακρίσεις και νομοθεσία στην Ελλάδα
Έχουν, άραγε, προστασία από τον νόμο και δικαίωμα για ίση μεταχείριση, στην σύγχρονη Ελλάδα, τα άτομα διαφορετικής φυλής, χρώματος, εθνικότητας, θρησκείας ή άλλων πεποιθήσεων, αναπηρίας ή σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας ή χαρακτηριστικών φύλου; Η απάντηση είναι πως ναι. Υπάρχει ειδική νομοθεσία κατά κάθε μορφής διάκριση, από οποιοδήποτε πρόσωπο, δημόσιο ή μη, στις προαναφερόμενες ομάδες, που προβλέπεται από τον νόμο 4443/2016.
Στην αποτύπωση της νομοθεσίας αυτής, οφείλεται να πρεσβεύεται η ίση μεταχείριση όλων των πολιτών της χώρας. Ένας νόμος, ωστόσο, δεν αρκετός, καθώς χρειάζεται να εφαρμόζεται τόσο από την πολιτεία, όσο και από τους πολίτες στο σύνολό τους.
Είναι αποδεκτή η διαφορετικότητα στην κοινωνία;
Αν και τα τελευταία χρόνια βλέπουμε ότι υπάρχει μια μικρή πρόοδος αναφορικά με τη στάση του γενικού συνόλου απέναντι στα άτομα με διαφορετικότητα, ωστόσο, απέχουμε μακρά από την πλήρη αποδοχή. Η αίσθηση ανωτερότητας των ατόμων που αυτοπροσδιορίζονται «κανονικά», με βάση τα κοινωνικά πρότυπα, δημιουργεί μια άδικη αντιμετώπιση απέναντι στα άτομα με ιδιαιτερότητα.
Τα άτομα με την όποια διαφορετικότητα, καταλήγουν στο να τους είναι πιο εύκολο να αντιμετωπίσουν την ίδια τη διαφορετικότητά τους, απ’ ότι την αρνητική στάση της κοινωνίας απέναντί τους. Μεγάλο ρόλο σε αυτήν τη στάση της κοινωνίας, διαδραματίζει η επιρροή των Μ.Μ.Ε. και των κοινωνικών δικτύων, τα οποία προωθούν και προβάλλουν συγκεκριμένα κοινωνικά πρότυπα. Υπάρχουν βέβαια και άλλοι παράμετροι που επηρεάζουν το ζήτημα της αποδοχής, όπως η ελλιπής και ανεπαρκής, σε κοινωνική ευαισθητοποίηση, παιδεία, καθώς και η έλλειψη ενημέρωσης πάνω σε ζητήματα διαφορετικότητας. Έχει γίνει ένα σημαντικό βήμα στον κόσμο της μόδας, καθώς προβάλει άτομα με σύνδρομο ντάουν ή δερματικές δυσχρωμίες, να βασιλεύουν στις πασαρέλες ή άτομα με νανισμό να παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο σε μεγάλες σειρές. Επιπροσθέτως, υπάρχουν οργανώσεις, οι οποίες ήδη συμβάλλουν σημαντικά και ενίοτε σηκώνουν μεγάλο βάρος της ευθύνης τους στην κοινωνία, αναφορικά με την ενημέρωση του κόσμου για τη διαφορετικότητα.
Η αλλαγή είναι επιτακτική
Η χώρα μας δημιουργεί σιγά – σιγά τις συνθήκες ώστε να γίνει η υπέρβαση του στίγματος. Μετά, ειδικά, την πρόσφατη ψήφιση του Ελληνικού κοινοβουλίου για τον ομόφυλο γάμο, είμαστε η πρώτη χώρα με θρησκεία Ορθοδόξων Χριστιανών που θεσπίζει ένα τέτοιο νομοσχέδιο, καθώς, ας μην ξεχνάμε ότι μόλις 73 χρόνια πριν, έγινε αποποινικοποίηση της ομοφυλοφιλίας στην Ελλάδα. Αυτό, όμως, είναι ένα μόνο γνώρισμα από τα πολλά που αφορούν στη διαφορετικότητα. Ο μόνος τρόπος να πολεμηθεί η στιγματοποίηση είναι με παρεμβάσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, τόσο γενικές (π.χ. συνεργασία µε τα Μ.Μ.Ε., επιστημονικές-πολιτιστικές εκδηλώσεις κ.ά.), όσο και στοχευμένες (εκπαιδευτικά προγράμματα σε σχολεία αλλά και επαγγελματίες υγείας, αστυνομικούς κ.α).
Ο κόσμος μας διαρκώς μεταβάλλεται και διαμορφώνει νέες ταυτότητες, οι οποίες, καλώς ή κακώς, αποτελούν πρόκληση για μία κοινωνία που είναι τόσο πίσω σε ζητήματα ευαισθητοποίησης των πολιτών. Αυτό που μπορεί πραγματικά να επιφέρει την αλλαγή, είναι η επανατοποθέτηση όλων των δικαιωμάτων, όλων των ανθρώπων, στο επίκεντρο της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ζωής. Όλα τα μέλη μιας κοινωνίας έχουν το δικαίωμα στην κοινωνική αποδοχή και την ισότιμη μεταχείρηση. Όπως είπε και ο Γερμανός Φιλόσοφος, Φρίντριχ Νίτσε, (1844-1900): «Πρέπει να είσαι ο εαυτός σου και όχι αυτός που θέλουν οι άλλοι».
Φωτεινή Παπάζογλου, Δημοσιογράφος
