Η Ευρώπη είναι η Γηραιά ήπειρος, μια μοναδική ήπειρος, η οποία έχει μια πλούσια ιστορία μέσα στους αιώνες. Η ιστορία της, όμως, δεν ήταν πάντα ανθισμένη με ροδοπέταλα. Έχει στιγματιστεί από πολλούς πολέμους ανά τους αιώνες, με αποκορύφωμα αυτό των δύο Παγκοσμίων Πολέμων. Πλέον, οι προκλήσεις είναι πολύ διαφορετικές. Και δυστυχώς, ο πόλεμος δεν ανήκει στη σφαίρα του ανύπαρκτου, καθώς είναι γνωστό πως από το 2022, η ευρύτερη γειτονιά της Ευρώπης μαίνεται από πολλαπλές εστίες πολέμου.
Πράγματι, η Ευρώπη αντιμετωπίζει διάφορους κινδύνους και προκλήσεις σε όλους τους τομείς της, πολιτικούς, οικονομικούς, κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς. Ξεκινώντας, στρέφω την προσοχή μου σε ένα σταθερό και σχεδόν άλυτο ζήτημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που δεν είναι άλλο από τα ζητήματα ολοκλήρωσης της Ένωσης. Από την ημέρα ίδρυσης της ΕΕ, μέχρι και σήμερα, ακαδημαϊκοί, μελετητές και πολιτικοί, συνεχώς θέτουν επι τάπητος το θέμα της ολοκλήρωσης, με πολλούς από αυτούς να είναι υπέρ και άλλους τόσους να είναι κατά. Πυρήνας των αντιπαραθέσεων σχετικά με την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση είναι οι διαφορές μεταξύ των Κρατών Μελών, σχετικά με θέματα όπως η μετανάστευση, οι οικονομικές πολιτικές και η μελλοντική κατεύθυνση του ευρωπαϊκού εγχειρήματος.
Ένα επόμενο μεγάλο πλήγμα, ακόμα και στην υστεροφημία της ΕΕ, προήλθε από την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση, γνωστό ως Brexit, δημιουργώντας προκλήσεις τόσο για το Ηνωμένο Βασίλειο, όσο και για την ΕΕ, επηρεάζοντας το εμπόριο, τους κανονισμούς και την πολιτική δυναμική.
Οι οικονομικές προκλήσεις πάντα ήταν ένα θέμα για την ΕΕ. Άλλωστε είναι γνωστό πως η ΕΕ είναι ένας οικονομικός γίγαντας, αλλά πολιτικός νάνος. Ωστόσο, οι οικονομικές δυσκολίες και τα υψηλά επίπεδα δημοσίου χρέους που αντιμετώπισαν ορισμένες χώρες, μέσα σε αυτές και η Ελλάδα, οδήγησαν σε ανησυχίες σχετικά με τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα εντός της Ευρωζώνης. Εξάλλου, λέξεις όπως Τρόικα ή ΔΝΤ, αν και πολλοί Έλληνες μπορεί να μη γνωρίζουν ακριβώς τι είναι και ποια ήταν η χρησιμότητα αυτών, συνδέονται άμεσα στο μυαλό μας με εποχές μνημονιακές και οικονομικής κρίσης.
Άλλη μια πρόκληση, φυσικά, που συντάραξε όλον τον κόσμο, ήταν η πανδημία του COVID-19. Η συνεχιζόμενη πανδημία ενέτεινε τις οικονομικές επιπτώσεις, επηρεάζοντας τις βιομηχανίες, την απασχόληση και τη δημόσια υγεία σε ολόκληρη την ήπειρο. Οι προκλήσεις δε σταματάνε, όμως, στην πανδημία. Μεγάλο πλήγμα είναι και οι κοινωνικές ανισότητες. Οι ανισότητες στο εισόδημα και τις κοινωνικές ευκαιρίες αποτελούν αντικείμενο ανησυχίας, οδηγώντας σε συζητήσεις σχετικά με τη διανομή του πλούτου και την κοινωνική δικαιοσύνη. Φυσικά, λόγω των διαφορετικών εσωτερικών πολιτικών κάθε Κράτους Μέλους της ΕΕ, αλλά και του ΑΕΠ, μια κοινή γραμμή για την πρόληψη και αντιμετώπιση των κοινωνικών ανισοτήτων είναι πέρα για πέρα ουτοπική.
Η τρομοκρατία και η κυβερνοασφάλεια είναι άλλες δυο σημαντικές προκλήσεις για την ΕΕ. Αν και το θέμα της τρομοκρατίας μας απασχολούσε περισσότερο το 2015, ύστερα από τις μαζικές τρομοκρατικές επιθέσεις σε ευρωπαϊκές μητροπόλεις, πολλές ευρωπαϊκές χώρες και κυρίως αυτές με μεγάλο μεταναστευτικό ανθρώπινο κεφάλαιο, συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν τις απειλές ασφάλειας που δημιουργεί η τρομοκρατία, με περιστατικά που συνέβησαν σε διάφορες τοποθεσίες. Όσον αφορά την κυβερνοασφάλεια, η αυξανόμενη συχνότητα και πολυπλοκότητα των απειλών στον κυβερνοχώρο παρουσιάζει προκλήσεις για τις κυβερνήσεις και τις επιχειρήσεις, ιδιαίτερα για τη διασφάλιση των κρίσιμων υποδομών και δεδομένων.
Μεγάλος διάλογος γίνεται και για τις περιβαλλοντικές προκλήσεις. Πλέον, όλοι μιλάνε για την κλιματική αλλαγή, καθώς οι ευρωπαϊκές χώρες επεξεργάζονται στρατηγικές για τον μετριασμό της, τη μετάβαση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την προσαρμογή στις επιπτώσεις του μεταβαλλόμενου κλίματος. Παράλληλα, η ΕΕ εστιάζει στην ρύθμιση των περιβαλλοντικών προκλήσεων, καθώς η εξισορρόπηση των οικονομικών συμφερόντων με την περιβαλλοντική βιωσιμότητα παραμένει ένα ζήτημα, ιδίως σε κλάδους με σημαντικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
Τέλος, φυσικά και δεν θα μπορούσα να παραλείψω τις γεωπολιτικές προκλήσεις, οι οποίες αυξήθηκαν ύστερα από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, δυο χρόνια πριν. Οι εντάσεις με τη Ρωσία για θέματα όπως οι εδαφικές διαφορές, η ασφάλεια στον κυβερνοχώρο και η γεωπολιτική επιρροή, αποτελούν μια υπαρκτή ανησυχία για ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες. Και η μέχρι τώρα έκρυθμη κατάσταση στην περιοχή των μαχών μεταξύ αυτών των δυο χωρών, αποδεικνύει πως η ΕΕ έχει πολύ δρόμο μπροστά της για την ουσιαστική επίλυση των προβλημάτων της.
Είναι σημαντικό, λοιπόν, να αναγνωρίσουμε ότι οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη είναι πολύπλοκες και αλληλένδετες, απαιτώντας συντονισμένες προσπάθειες, τόσο από μεμονωμένες χώρες, όσο και από την Ευρωπαϊκή Ένωση στο σύνολό της, για την αποτελεσματική αντιμετώπισή τους. Η Ευρώπη διαχειρίζεται τον ρόλο της σε έναν κόσμο όπου η δυναμική της ισχύος μετατοπίζεται, με τις ανερχόμενες παγκόσμιες δυνάμεις να αμφισβητούν τους καθιερωμένους κανόνες, αλλάζοντας φυσικά και την ισορροπία ισχύος στο παγκόσμιο γίγνεσθαι.
Ελένη Ανεσιάδου, Δημοσιογράφος
