Η πειρατική δραστηριότητα που έλαβε χώρα στη διάρκεια της μακραίωνης βυζαντινής περιόδου, δεν αποτελεί άγνωστο γεγονός. Ωστόσο, η απολυταρχική φύση του πολιτεύματος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, διαδραμάτισε ουσιώδη ρόλο στην καταστολή εχθρικών ενεργειών στη θάλασσα.
Ο συγκεντρωτικός κρατικός χαρακτήρας καθιστούσε επιτακτική την ανάγκη ελέγχου της αχανούς εδαφικής επικράτειας. Για τους Βυζαντινούς, οποιοσδήποτε έθετε εμπόδια στην ελεύθερη διακίνηση των αυτοκρατορικών θαλασσών, θεωρούταν εχθρός όχι μόνο του κράτους, αλλά κι ολόκληρης της κοινωνίας. Ως εκ τούτου, η πειρατεία καταδικαζόταν από το σύνολο της κοινωνίας, τόσο νομικά, όσο και ηθικά.
Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΘΑΛΑΣΣΟΚΡΑΤΙΑ
Σε μια σύντομη περιοδολόγηση εντοπίζει κανείς ότι από τον 4ο έως και τον 7ο αιώνα μ.Χ. η αυτοκρατορία διανύει μια περίοδο όπου η ναυτική της δύναμη είναι κυρίαρχη στην περιοχή της Μεσογείου. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, η εμφάνιση μεμονωμένων πειρατικών επιδρομών, να αντιμετωπίζεται με ευκολία.
Η βυζαντινή κυριαρχία στη θάλασσα θα οπισθοχωρήσει κατά τη διάρκεια του 7ου έως και τον 10ο αιώνα μ.Χ. Την ίδια εποχή αραβικοί στόλοι θα πραγματοποιήσουν συχνές επιδρομές στις ακτές και τα νησιά της αυτοκρατορίας. Σταδιακά, το Βυζάντιο θα υποχρεωθεί σε κοινή συνύπαρξη με τους Άραβες στη λεκάνη της Μεσογείου.
Από τον 10ο και σε όλη τη διάρκεια του 11ου αιώνα, η βυζαντινή θαλασσοκρατία ακμάζει και πάλι. Σε αυτή την περίοδο θα εμφανιστούν κυρίως ρωσικές και κάποιες μεμονωμένες μουσουλμανικές επιδρομές. Η ύπαρξή τους δε θα καταφέρει να κλονίσει τις εμπορικές δραστηριότητες της αυτοκρατορίας.
Η τελευταία περίοδος εκτείνεται από το τέλος του 11ου έως και τον 14ο αιώνα μ.Χ. Σε όλη τη διάρκειά της θα χαρακτηριστεί από μαζικές επιδρομές Νορμανδών, καθώς κι από Σταυροφορίες και τη μετακίνηση ανθρώπων της Δύσης στα εδάφη της αυτοκρατορίας. Απόρροια του γεγονότος αυτού, θα αποτελέσει η μεταφορά των ηθών τους στην Ανατολή. Επιπλέον, με παρακίνηση των Δυτικών, θα ξεκινήσει μια νέα φάση πειρατικών επιδρομών.
Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΔΥΝΑΜΙΑ
Το Βυζάντιο ανήμπορο να επιβληθεί στη νέα πραγματικότητα και να την καταστείλει, θα προχωρήσει στη σύναψη διμερών συμφωνιών με κράτη που ασκούσαν πειρατική δραστηριότητα. Βασικοί στόχοι των συνθηκών αυτών, αποτέλεσαν η εξασφάλιση της ελεύθερης ναυσιπλοΐας και η λήψη αντιπειρατικών μέτρων. Η αδυναμία των Βυζαντινών να κυριαρχήσουν ναυτικά, θα καταστήσει τα βυζαντινά εδάφη έρμαιο πειρατικών επιδρομών, μεταξύ άλλων και των Τούρκων, που έκαναν την εμφάνισή τους στη Μεσόγειο.
Από τους βασικότερους εχθρούς των Βυζαντινών υπήρξαν οι Άραβες πειρατές, οι οποίοι για πολλούς αιώνες πραγματοποιούσαν επιδρομές στις αυτοκρατορικές θάλασσες, ενώ έως και τον 11ο αιώνα μ.Χ. θα κυριαρχήσουν στην Ανατολική Μεσόγειο οι Σαρακηνοί.
Ήδη από το 673 μ.Χ. οι Άραβες άρχισαν να δημιουργούν έναν ισχυρό στόλο και δε δίστασαν να πολιορκήσουν μέχρι και την Κωνσταντινούπολη. Εν τέλει, έπειτα από πέντε χρόνια άσκοπων προσπαθειών και καταδικασμένοι απέναντι στο υγρό πυρ, θα τραπούν σε φυγή. Όμως, από τις αρχές του 9ου αιώνα μ.Χ. η εμφάνιση των Ισπανών Σαρακηνών θα αλλάξει την ισορροπία των δυνάμεων. Το 824 μ.Χ. θα πραγματοποιήσουν απόβαση στην Κρήτη και θα τη θέσουν υπό την κατοχή τους. Έκτοτε και μέχρι τα τέλη του αιώνα, τα γύρω νησιά θα γίνονται καθημερινά δέκτες πειρατικών επιδρομών.
Η συνεχώς αυξανόμενη δύναμη που αποκτούσαν, επέτρεψε την επέκτασή τους και σε άλλα ελληνικά παράλια. Αποκορύφωμα αποτέλεσε η εισβολή στο Άγιο Όρος, όπου τα μοναστήρια λεηλατήθηκαν με ακραία σκληρότητα. Περί το 881 μ.Χ. θα κυριευθεί από τον πειρατή Λέοντα τον Τριπολίτη και η Σάμος ενώ, ο ίδιος θα επιδιώξει και την κατάληψη της Θεσσαλονίκης. Παρόλο που η πόλη διήνυε την περίοδο της ακμής της, υστερούσε δραματικά στην άμυνα. Όταν, το 904 μ.Χ., ο πειρατικός στόλος των Σαρακηνών κατέφθασε, η υπεράσπιση των εγκαταλελειμμένων τειχών της στάθηκε αδύνατη.
Η ΛΥΣΗ
Μέχρι το 924 μ.Χ. και για είκοσι συναπτά έτη, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία δεν κατάφερε να σταματήσει τη δράση του. Τελικά, η λύση θα δοθεί από το Βυζαντινό ναύαρχο Ιωάννη Ραδινό, ο οποίος θα τον κατατροπώσει κοντά στη Λήμνο.
Στις αρχές του 13ου αιώνα, πλέον, η Μεσόγειος διασχιζόταν συστηματικά από πλήθος πειρατών. Έτσι, βαθμιαία, η θάλασσα μετατράπηκε σε πηγή εκμετάλλευσης, που στόχευε στο γρήγορο πλουτισμό.
Οι αραβικές πειρατικές επιδρομές προκάλεσαν σοβαρές δημογραφικές συνέπειες καθότι, προοδευτικά, περιοχές που ήταν εκτεθειμένες κι ανυπεράσπιστες, οδηγήθηκαν σε ερήμωση.
Δέσποινα Ακριτίδου, Δημοσιογράφος
