Το σκάκι είναι ένα παιχνίδι με μακρά ιστορία. Έχει αλλάξει αρκετά από τις πρώτες μορφές του που συναντώνται στην Ινδία. Η σύγχρονη εκδοχή, που απολαμβάνουμε μέχρι σήμερα, δεν ήταν γνωστή πριν από τον 16ο αιώνα. Δεν υπήρχαν ρολόγια μέτρησης χρόνου για τον κάθε παίκτη, ενώ τα πιόνια δεν είχαν τυποποιηθεί, μέχρι τον 19ο αιώνα.
Ο επίσημος τίτλος του παγκοσμίου πρωταθλήματος δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα, λίγο μετά τη διεξαγωγή των πρώτων μεγάλων τουρνουά και αφού είχαν αρχίσει να αναπτύσσονται πλήρως τα πολλαπλά στυλ παιχνιδιού. Αν και το πρώτο βιβλίο για το Σκακιστικό άνοιγμα δημοσιεύτηκε ήδη από το 1843, η θεωρία, όπως την ξέρουμε σήμερα, δεν εξελίχθηκε πραγματικά μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα. Επιπλέον, οι μηχανές υπολογιστών και οι βάσεις δεδομένων δεν μπήκαν στο παιχνίδι μέχρι τα τέλη του 20ού αιώνα.
Προέλευση του σκακιού
Το σκάκι, όπως το γνωρίζουμε σήμερα, γεννήθηκε από το ινδικό παιχνίδι chaturanga πριν από το 600 μ.Χ. Το παιχνίδι εξαπλώθηκε σε όλη την Ασία και την Ευρώπη τους επόμενους αιώνες και τελικά, εξελίχθηκε σε αυτό που γνωρίζουμε ως σκάκι, γύρω στον 16ο αιώνα. Ένας από τους πρώτους δασκάλους του παιχνιδιού ήταν ο Ισπανός ιερέας Ruy Lopez. Αν και δεν εφηύρε το άνοιγμα που πήρε το όνομά του, το ανέλυσε σε ένα βιβλίο που δημοσίευσε το 1561. Η θεωρία του σκακιού ήταν τόσο πρωτόγονη τότε, που ο Lopez υποστήριζε τη στρατηγική να παίζεις με τον ήλιο στα μάτια του αντιπάλου σου!
Το στήσιμο του chanturanga, προάγγελου του σκακιού
Σκακιστική θεωρία και ανάπτυξη κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα
Η θεωρία του σκακιού κινήθηκε με πολύ αργούς ρυθμούς μέχρι τα μέσα του 18ου αιώνα. Το 1749, ο Γάλλος δάσκαλος Francois-Andre Philidor εμφανίστηκε στο προσκήνιο με το βιβλίο του Analyse du jeu des Échecs. Το βιβλίο αυτό κάλυπτε ορισμένες νέες ιδέες για ανοίγματα (συμπεριλαμβανομένης της άμυνας που εξακολουθεί να φέρει το όνομά του) και περιείχε, επίσης, τη διάσημη άμυνα του Philidor στα τελικά παιχνίδια, με πύργο και πιόνι – μια τεχνική τελικού παιχνιδιού που χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα. Η διάσημη δήλωση του Philidor ότι “Τα πιόνια είναι η ψυχή του σκακιού” παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στον κόσμο σε αυτό το βιβλίο.
Το σκάκι συνέχισε να κερδίζει δημοτικότητα σε όλο τον κόσμο και στα μέσα του 19ου αιώνα έγινε η τυποποίηση των σκακιστικών σετ. Πριν από τη δεκαετία του 1850, τα σετ σκακιού δεν ήταν καθόλου ομοιόμορφα. Το 1849, ο Jaques of London (κατασκευαστής πολλών παιχνιδιών) παρουσίασε ένα νέο στυλ κομματιών που δημιουργήθηκε από τον Nathaniel Cooke. Τα ίδια αυτά κομμάτια υποστηρίχθηκαν από τον Howard Staunton, τον ισχυρότερο παίκτη της εποχής του. Αυτό το νέο στυλ κομματιών, γνωστό ως μοτίβο Staunton, έγινε αμέσως δημοφιλές και χρησιμοποιήθηκε σε τουρνουά και λέσχες σε όλο τον κόσμο.
Τα περίφημα κομμάτια Staunton
Τα κομμάτια Staunton, και μικρές παραλλαγές τους, εξακολουθούν να θεωρούνται το πρότυπο για τα σετ σκακιού τουρνουά. Ο 19ος αιώνας σηματοδότησε επίσης την εισαγωγή των ρολογιών σκακιού στο ανταγωνιστικό παιχνίδι. Πριν τα ρολόγια σκακιού γίνουν κανόνας, μια παρτίδα μπορούσε να διαρκέσει έως και 14 ώρες! Με την τυποποίηση των σκακιστικών σετ και την εισαγωγή των σκακιστικών ρολογιών, ο εξοπλισμός που απαιτούταν για τους σύγχρονους αγώνες και τα τουρνουά τέθηκε σε εφαρμογή.
Το ίδιο το σκάκι αναπτυσσόταν σημαντικά κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1800. Οι πιο διάσημες παρτίδες αυτής της περιόδου ήταν ορμητικά επιθετικά παιχνίδια – οι ισχυρές αμυντικές ιδέες δεν είχαν ακόμη εφαρμοστεί. Αν ένας παίκτης δεν θυσίαζε τα πιόνια του δεξιά και αριστερά προσπαθώντας να κάνει ματ στον αντίπαλό του με βίαιο τρόπο, τότε δεν ήταν διασκεδαστικό το παιχνίδι! Ήταν, κατά τη διάρκεια αυτής της επιθετικής εποχής στο σκάκι, που εμφανίστηκε ο Αμερικανός παίκτης Paul Morphy.
Οι πρώτοι παγκόσμιοι πρωταθλητές
Ο Βίλχελμ Στάινιτζ δεν έπαιξε ποτέ με τον Μόρφι, ο οποίος είχε αποσυρθεί από το παιχνίδι όταν ο Στάινιτζ έγινε διάσημος. Οι θεωρίες του Στάινιτζ σχετικά με το παιχνίδι είναι ακόμα και σήμερα ευρέως διαδεδομένες, ιδιαίτερα η περιφρόνησή του για το υπερβολικά επιθετικό παιχνίδι. Προτιμούσε να δεχτεί το προσφερόμενο από τον λαό πιόνι γκαμπίτ και στη συνέχεια να κλείσει τη θέση για να βγάλει μια νίκη. Ο Steinitz, αρχικά, δεν είχε αντίπαλο σε αυτό το είδος του παιχνιδιού θέσεων και το χρησιμοποίησε για να γίνει ο πρώτος επίσημος παγκόσμιος πρωταθλητής το 1886.
Garry Kasparov, κατά πολλούς, ο καλύτερος σκακιστής όλων των εποχών
Οι μηχανές υπολογιστών συνέχισαν να γίνονται όλο και πιο ισχυρές. Μια δημοφιλής μηχανή ανοιχτού κώδικα, το Stockfish, έχει εκτιμώμενο ELO περίπου 3400. Το 2017, μια νέα οντότητα στον σκακιστικό κόσμο, η AlphaZero, νίκησε κατά κράτος το Stockfish σε έναν αγώνα 100 παρτίδων. Στις αρχές του 2018, η AlphaZero νίκησε ξανά το Stockfish – αυτή τη φορά σε έναν αγώνα 1.000 παρτίδων με αποδόσεις χρόνου. Οι άνθρωποι γίνονται επίσης ισχυρότεροι με τη βοήθεια των υπολογιστών για ανάλυση, έρευνα και θεωρία ανοίγματος.
Το μεγαλύτερο σύγχρονο όνομα του σκακιού, ο Magnus Carlsen
Στις μέρες μας, σχεδόν κάθε σκακιστής χρησιμοποιεί σκακιστικές μηχανές, συμπεριλαμβανομένου του σημερινού παγκόσμιου πρωταθλητή, Magnus Carlsen. Ο Carlsen είναι ο κυρίαρχος παγκόσμιος πρωταθλητής από τότε που νίκησε τον Viswanathan Anand, το 2013 και παραμένει ο παίκτης με την υψηλότερη βαθμολογία στον κόσμο για μεγάλο χρονικό διάστημα. Συνεχίζει την κυριαρχία του και τελευταία του κατάκτηση ήταν τα 4 πρώτα τουρνουά που έπαιξε το 2019.
Ηρακλής Τάσσης, Δημοσιογράφος
